Abstract:
تبریز شهری است که دوره های تاریخی بسیاری را بهخود دیده و فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده است. در این میان، در دورهی قاجار این شهر از ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مورد توجه ویژه بوده است. اهمیت تبریز به گونه ای بود که فتحعلیشاه قاجار، حکومت تبریز را به عباس میرزای ولیعهد سپرده بود و در این دوره با توجه به دلایل یاد شده، شاهد افزایش شمار بناهای فاخر و به تبع آن تزیینات وابسته به معماری در شهر تبریز هستیم.
با توجه به خلاء نسبی علمی- تحقیقاتی در زمینه ی دیوارنگاره های قاجاری تبریز، تحقیق حاضر بر آن است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و تحقیقات میدانی به بررسی این موضوع بپردازد و در این راستا، دیوارنگارههای قاجاری موجود در 14 بنای تاریخی تبریز معرفی و از لحاظ نوع نقوش، کمیت و قدمت مورد مطالعه و ارزیابی قرار میگیرد و اطلاعات با ارایه تصاویر و جدول هایی جمع بندی می شوند. نتایج پژوهش نشان می دهد، تبریز گنجینه ای پربها از دیوارنگاره های قاجاری را بر دیوارها و سقف بناهای خود به یادگار حفظ نموده که از لحاظ تنوع نقوش انسانی و حیوانی، طبیعت و معماری و تزیینی قابل تامل و بحث بوده و جایگاه خاصی را بهخود اختصاص میدهد. از میان عمده نقوش به کار رفته در دیوارنگاره های قاجاری تبریز، نقوش تزیینی و نقوش انسانی به ترتیب بیشترین سطح نقاشی ها را به خود اختصاص داده اند.
Machine summary:
"روش تحقیق در این تحقیق ابتدا با استفاده از منابع کتابخانهای و تحقیقات میدانی 14بنای تاریخی تبریز که در حال حاضر نقاشیهایی از دوره قاجار بر دیوارها و سقف خود به یادگار دارند، شناسایی شده و در ادامه نقاشیهایدیواری بناهای مذکور از منظر موضوع، محتوا، نوع نقوش و موقعیت قرارگیری در بنا مورد بررسی قرارگرفته و همزمان برای دستیابی به نتایج بهتر و دقیقتر، طیف گستردهای از منابع مکتوب و شفاهی که بهطور ضمنی به این موضوع مربوط است مورد بررسی قرار میگیرد و در نهایت، نتایج حاصل، تحلیل شده و در جدولهایی ارایه میگردد.
در مورد دیوارنگارههای تبریز هم مطالعات انجام گرفته به شرح زیر است: رحیم چرخی در طرح پژوهشی خود با عنوان (تطبیق دیوارنگارههای خانه بهنام تبریز با دیگر نقوش مربوط به دوره زند و قاجار) که در دانشگاه هنر اسلامی تبریز به انجام رسیده است، پس از پرداختن به تاریخچه دیوارنگاری، تصاویری از دیوارنگارههای استانهای آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و تهران را ارایه کرده و پس از دستهبندی موضوعی، آنها را با دیوارنگارههای خانه بهنام تبریز تطبیق میدهد.
خانه حریری بنای خانه حریری مربوط به دوره قاجار بوده و در تبریز، خیابان تربیت، کوچه نور هاشمی، پلاک 132 واقع شده و در تاریخ 27 دی 1377 با شماره ثبت 2242 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
کمیت نقاشیهای بر جا مانده نیز در این بناها متفاوت بوده و به ترتیب خانه حریری، خانه نیکدل و امامزاده سید حمزه بیشترین سطح نقاشی را دارند و از آن میان، خانهی حریری مجموعهای متنوع از تمام نقوش بررسی شده را در خود جای داده است."