Abstract:
در دوره ایلخانیان، تبریز به عنوان پایتخت سیاسی پایگاه مناسبی را جهت پایهریزی مکتب تبریز اول که جزو اولین مکاتب نقاشی در ایران است فراهم آورد. بعد از ایجاد ثبات نسبی در ایران توسط هلاکوخان موسس سلسله ایلخانیان، دیگر بار هنرها و بهخصوص هنر معماری و نقاشی شکوفا شدند. در مکتب تبریز اول عناصر ایرانی، چینی، بیزانسی و بغدادی با یکدیگر درآمیخته و سبب شکلگیری نگارههای زیبا و ارزندهای در مکتب تبریز اول شدند. حضور این عناصر گوناگون در کنار عناصر و نقوش ایرانی که در نگارههای سنتی، رنگ و بوی ایرانی بهخود گرفته بودند نشان از غنا و قدرت هنر ایرانی و توانایی هنرمندان ایرانی در بهکارگیری این عناصر به بهترین و زیباترین وجه در آن زمان است. تاثیر عناصر و خصوصیات مکتب تبریز اول محدود به دوره ایلخانیان نیست، بلکه در مکتب جلایریان و مکتب هرات عناصر و خصوصیات مکتب تبریز اول به جذابترین صورت خود را عیان ساخته و سبب خلق آثار باشکوه در مکاتب جلایریان و هرات شدند.
این پژوهش که به روش تاریخی، توصیفی- تحلیلی تدوین یافته دربرگیرنده اهدافی همچون: شناخت ویژگیهای نگارگری نگارههای مکتب تبریز اول و تاثیرگذاری مکتب تبریز اول در شکلگیری و غنای سایر مکاتب بعد از آنها در ایران است. نتایج تحقیق نشان داد براساس تصاویر نگارههای مکاتب جلایریان و مکتب هرات، عناصر و المانهای نگارههای شکلگرفته در مکتب تبریز اول در این نگارهها تاثیرگذار بوده است و در نگارههای همای و همایون اثر جنید در مکتب جلایریان، نگارههای معراج اثر میرحیدر و بارگاه کیومرث، مرگ ضحاک و معراج اثر سلطان محمد، بهصورت آشکارا عناصر و همچنین ویژگیهای نقاشی های مکتب تبریز اول، قابل رویت است.
Machine summary:
"بر این اساس، پژوهش حاضر در صدد پاسخ به سووالهای زیر است: 1- آیا میتوان المانها و عناصر موجود در نگارههای مکتب تبریز اول (ایلخانیان) را در سایر نگارههای مکاتب هنری بعد از این مکتب در ایران جستجو کرد؟ 2- آیا مکتب تبریز اول در شکلگیری و غنای هنر نگارگری در ایران تاثیرگذار بوده است؟ تبارشناسی واژه تبریز در کتاب پایتختهای ایران، واژه تبریز اینگونه معنا یافته است: «نام شهر تبریز بنا بر متن بعضی از کتب توریز آمده است که اگر چند پیوند خود را با نام تبریز کنونی نشان میدهد، شاید یادآور نام «تاروئی» قرن هشتم پیش از میلاد باشد.
(تصویر13) (گروه مترجمان، بیتا:61) بهنظر بسیاری از منتقدان و کارشناسان هنری، نقاشیهای خلق شده در مکتب هرات از بهترین آثار هنری هستند، اما باید اشاره کرد که زمینهساز شکلگیری مکتب هرات، حضور و شکلگیری مکتب تبریز اول در دوره ایلخانیان است که پایههای هنر ایرانی حتی با حضور عناصر دیگر کشورها بهخوبی و بر اساس اصول هنر نقاشی ایرانی پایهریزی شده است.
نتیجهگیری بر اساس پژوهشها و تحقیقات بهعمل آمده در راستای موضوع (شکوه نگارگری مکتب تبریز اول و تاثیر آن بر مکاتب جلایریان و مکتب هرات) میتوان چنین نتیجهگیری کرد: اگر چه در قرن هفتم هجری قمری ایران مورد تاخت و تاز مغولان قرارگرفت و حکومت ایلخانیان در ایران توسط هلاکوخان و جانشینانش شکلگرفت، لیکن بعد از ایجاد ثبات نسبی بار دیگر هنرها علیالخصوص هنر نگارگری دوران شکوفایی خویش را از سرگرفت."