Abstract:
در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت ، یکی از راه های سنجش احادیث و تشخیص سره از ناسره ، «عرضه احادیث به قرآن » است ؛ موضوعی که به عنوان یک ملاک، بارها از سوی پیامبر (ص ) و امامان شیعه (ع ) طرح شده است . این روایات به همراه ویژگیها و ضوابطش ، در لسان فقها و محدثان به «روایات عرض » نام بردار است . اگرچه دانشمندان و علمای حدیث کمابیش به اسناد روایات عرض و صحت و سقم آنها پرداخته اند؛ اما کمتر به ضوابط و اصول عرضه بر قرآن توجه شده است . برای کشف شیوة صحیح این فرایند، نیازمند تحلیل متن و محتوای روایات عرض و استخراج ضوابط و اصولی هستیم که در جریان عرضه ، باید به آنها توجه داشت . توجه به انواع مخالفت احادیث با قرآن ، جایگاه بررسی سندی نسبت به نقد قرآنی، تمایز میان دو مقوله عرضه به هنگام تعارض و عرضه مطلق روایات ، سرنوشت روایات پس از عرضه به قرآن و... برخی از ضوابط و اصول این فرایند است .
Machine summary:
پرداختن به جزئیات و ضوابط قاعدة عرض نیز پدیده ای نو ظهور است و آثار مرتبط با این حوزه ، بیشتر به صورت مقاله و پایان نامه تدوین یافته است که از جمله ، میتوان به پایان نامۀ تحصیلی آقای مهدی احمدی با عنوان «نقد حدیث با تکیه بر کتاب » و مقاله های «مقصود از موافقت و مخالفت حدیث با قرآن » به قلم اسماعیل سلطانی، «ضرورت عرضۀ احادیث به قرآن » نوشتۀ مهدی احمدی، «نقد دیدگاه مخالفان عرض حدیث بر قرآن » به خامۀ غلامعلی عزیزیکیا و نیز کتاب «اثبات صدور الحدیث بین منهجی نقد السند و نقد المتن » اثر سیدعلی حسن مطر الهاشمی اشاره کرد.
با توجه به مطالب فوق ، گمان میرود مقصود از موافقت ، در واقع همان عدم مخالفت باشد؛ به خصوص با نگاهی گذرا به منابع حدیثی شیعه و نیز اهل تسنن ، از طرفی به تعداد اندکی از روایات موافق با کتاب به معنای نخست برمیخوریم و از سوی دیگر، مضمون بسیاری از روایات صحیح را در قرآن کریم نمییابیم .
در مورد این دسته از روایات ، سه احتمال مطرح شده است : ب -١) موافقت با قرآن ، معیار سنجش همۀ روایات نیست ؛ بلکه ناظر به احادیث ، قیاسات و استحسانات عامه و بیان کنندة عدم اعتبار آنهاست و اعلام میکند تنها منابع معتبر و مورد اعتماد شارع ، کتاب و سنت قطعی است (صدر، ١٤١٧، ج ٧، صص ٣١٥ـ٣١٦).