Abstract:
در این مقاله ، دیدگاه ملک الشعرای بهار و جمیل صـدقی الزهـاوی دربـارة بهشـت و دوزخ ، مورد بررسی قرارگرفته است . بهار، وارث اندیشه های سنتی مرتجعانه جامعه خود اسـت و بـه نحوی خاص ، با آنها مبارزه میکند و زهـاوی نیـز همـان شـرایط را در جامعـه خـود حـاکم میبیند. هردو با مبارزه با خرافات و ارتجاع ، به شکلی طنزآمیز، جامعه خـویش را بـه منظـور بیداری مورد خطاب قرارمیدهند. قدر مسلم ، این پژوهش نشان میدهد که بهـار از زهـاوی به شدت متاثر است . زهاوی خود با تاثیر از «رساله الغفـران » ابـوالعلاء معـری وکمـدی الهـی دانته ، «انقلابی در دوزخ » را مطرح کرده و بهار، تعداد قابل توجهی از ابیات ایـن قصـیده را ترجمه و سروده ای مختصـر، بـا هـدف مشـترک قصـیدة «انقلابـی در دوزخ » زهـاوی بیـان کرده است . وجوه مشترک و اختلاف این دو قصیده ، در این نوشته عرضه میگردد.
Machine summary:
"(زهاوی،٢٠٠٤م : ١٦٩) و (بهار، ١٣٦٨ش : ١٥٨) ترســــم مــــن از جهــــنم و آتشفشــــان او وآن مالـــک عـــذاب و عمـــود گـــران او آن اژدهای او که دمـش هسـت صـد ذراع وآن آدمـــی کـــه رفتـــه میـــان دهـــان او آن کرکسی که هسـت تـنش همچـو کـوه بـــر شـــاخۀ درخـــت جحـــیم آشـــیان او قآـن ـــرــوـدـــآـتــشــــیــن ــکــــه ـــدـرــاــوــبـگـــــذــرــدــســـــاعیف ر و آن مــار هشــت پــا و نهنــگ کــلان او آن آتشین درخت کـز آتـش دمیـده اسـت وآن میــوه هــای چــون ســر اهریمنــان او وآن کاسۀ شراب حمیمی که هرکه خـورد از نـــاف مشـــتعل شـــودش تـــا زبـــان او آخن ـــگـــــرـزـــآـتــشـــــیـن ــــکــــه ـفــــرــوـدــآـیــــدــاـزـــهوــرودا بـر مغـز شـخص عاصـی و بـر اسـتخوان او آن چاه ویـل در طبقـۀ هفتمـین کـه هسـت تــــابوت دشــــمنان علــــی در میــــان او آن عقربــی کــه خلــق گریزنــد ســوی مــار از زخــم نــیش پرخطــر جــان ســتان او جــان مــیدهــد خــدا بــه گنهکــار هردمــی تــــا هردمــــی از او بســــتانند جــــان او از مـــو ضـــعیف تـــر بـــود از تیـــغ تیزتـــر آن پــل کــه داده انــد بــه دوزخ نشــان او جزچنــد تــن ز مــا علمــا جملــه کائنــات هســـــتند غـــــرق لجـــــۀ آتشفشـــــان او جز شیعه هرکه هست بـه عـالم خداپرسـت در دوزخ اســــت روز قیامــــت مکــــان او وز شیعه نیز هر که فکل بست و شیک شد ســوزد بــه نــار هیکــل چــون پرنیــان او وآن کــس کــه بــا عمامــۀ ســر مــوی ســر منــدیل اوســت ســوی درک ریســمان او گذاشـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــت وآن کــس کــه کــرد کــار ادارات دولتــی ســـوزد بـــه پشـــت میـــز جهـــنم روان او وآن کــس کــه شــد وکیــل و ز مشـــروطه دوزخ بــــود بــــه روز جــــزا پارلمــــان او وحآــن ــکـــس ــــکــه ــرروف زنازمده نوحیــس ــــاـســــت ــــچریـف زفهزم د آتــش فتــد بــه دفتــر و کلــک و بنــان او وآن عالمی که کرد بـه مشــروطه خـدمتی ســوزد بــه حشـــر جــان و تــن نــاتوان او وآن تــاجری کــه رد مظــالم بــه مــا نــداد مســکن کنــد بــه قعــر ســقر کــاروان او وآن کاسب فضول که پالان او کـج اسـت فـــردا کشـــند ســـوی جهـــنم عنـــان او مشکل به جز مـن و تـو بـه روز جـزا کسـی زان گــــود آتشــــین بجهــــد مادیــــان او تنهــا بــرای مــا و تــو یــزدان درســت کــرد خلــــد بــــرین و آن چمــــن بیکــــران او موقوفـــۀ بهشـــت بـــرین را بـــه نـــام مـــا بنمـــوده وقـــف واقـــف جنـــت مکـــان او آن بـــاغ هـــای پرگـــل و انهـــار پرشـــراب وان قصـــــــرهای عــــــالی و آب روان او آن خانه های خلوت و غلمان و حـور عـین وان قـــاب هـــای پـــر ز پلـــو زعفـــران او القصه کـار دنیـی و عقبـی بـه کـام ماسـت بــدبخت آن کــه خــوب نشــد امتحــان او فــردا مــن و جنــاب تــو و جــوی انگبــین وان کــوثری کــه جفــت زنــم در میــان او باشــد یقــین مــا کــه بــه دوزخ رود بهــار زیــرا بــه حــق مــا و تــو بــد شــد گمــان او ٢-٥-٨- وجوه مشترک و ملاحظات دو قصیده ابتدا باید گفت که قصیدة زهاوی، سفری طـولانی اسـت و حـاوی نظـرات و اعتقـادات عوام ومتعصبان جاهل است ، درحالیکه قصیدة بهار، تصـویری اجمـالی از دوزخ اسـت امـا وجوه مشترکی در دو قصیده دیده میشود که موارد زیر، از آن جمله است ."