Abstract:
هدف از تحقیق پیش رو، توصیف و طبقه بندی موقعیت های مختلفی است که سازهای رزمی در تاریخ ایران پس از اسلام کاربرد داشتند. با مطالعه اسناد تاریخی، موسیقایی و تصویری میتوان دریافت کاربرد سازهای رزمی در تاریخ اجتماعی ایران ، تنها در موقعیت جنگ نبود، بلکـه در موقعیت های دیگری که نیاز به صدای قوی و برد صدای بالا نیاز بـود نیـز ب ه کـار مـیرفتنـد. امروزه ، کاربرد سازهای رزمی در موقعیت های مختلف به فراموشی گراییده و با نظر بـه اینکـه مهم ترین دلیل منسوخ شدن این سازها، زوال یافتن موقعیت های کـاربردی آن هاسـت ، مطالعـه موقعیت های خاصی که این سازها کاربرد داشتند، شایان توجه است . موقعیت های کاربردی سازهای رزمی در طول تاریخ ایران را میتوان چنین دسته بندی کرد: جنگ ، خبررسانی، قدرت نمایی، شکار، سفر، نمایش حیوانات ، و مسابقات ورزشی و عزاداری. دراین میان ، مهم ترین موقعیت های کاربردی این سازها عبارت بودنـد از جنـگ ، خبررسـانی و قدرت نمایی که به نظر میرسد اجرای موسیقی رزمی در این موقعیت ها، نقشـی حیـاتی داشـته است . نقش اجـرای سـازهای رزمـی در دیگـر موقعیـت هـای یادشـده ماننـد شـکار، سـفر و نمایش های عمومی، اهمیت کمتری دارد؛ زیرا چنین موقعیت هایی کمتر اهمیت سیاسی داشته و دربرخی موارد، موقعیت هایی کاملا مردمی محسوب میشده اند. روش تحقیق در مقاله پیش رو، تحلیلیـ توصیفی و شیوة گردآوری اطلاعات ، کتاب خانه ای است .
Machine summary:
موسیقی رزمی در تاریخ ایران ، نقش موسـیقی در جنـگ ، موقعیـت کـاربردی سازهای رزمی، نقاره خانه ، نمایش های موسیقایی مقدمه موسیقی درطول تاریخ ایران همواره در بالاترین رده های اجتمـاع ماننـد ضـیافت هـای دولتـی، جشن های مختلف دربار و موسیقی نظامی تا موقعیت های عمومی همچون جشـن هـا و اعیـاد ملی و مذهبی و نزد تودة مردم در مراسمی چون عروسی، عزا و غیره حضور داشته اسـت .
شمار سازهای رزمی ایران قدیم پس از دورة قاجار به شدت ، کاهش یافت که دودلیل عمده میتوان برای آن برشمرد؛ دلیل اول ، تغییر تشکیلات نظـامی و غربـیشـدن آن از دورة قاجـار به بعد و دلیل بعدی، ازبین رفتن موقعیت هایی است که چنین سـازهایی کـاربرد داشـتند؛ ماننـد موقعیت خبررسانی و غیره ، که هردو دلیل ، یعنی تغییرات تشکیلات نظامی ایران از یـک سـو و تغییرات اساسی در شیوة زندگی مردم و زوال یـافتن موقعیـت هـای کـاربردی سـازهای رزمـی ازسویی دیگر، هم راستا با یکدیگر هستند.
(آ ده فـر، ١٣٨٩) پژوهش های دیگر به مطالعۀ سازهای رزمی اختصاص دارند که میتوان از تحقیقات محمدتقی مسعودیه (مسعودیه ، ١٣٨٣) و محمدرضا درویشـی (درویشـی ١٣٨٦) یـاد کـرد؛ امـا تـاکنو تحقیق مستقلی دربارة طبقه بندی موقعیت های کـاربردی سـازهای رزمـی در موسـیقی پـس ز اسلام صورت نگرفته است ؛ ازین رو جای چنین پژوهشی تاکنون خالی بوده است .
باتوجه به گفته های سفرنامه نویسان عصر صفوی، استفاده از کرنـا مخـتص پادشـاهان ، والیها و حکام بزرگ بود و در این میان ، کرناهای بسیار بلند را فقط در شهرهای مقر شاه و خان های بزرگ مینواختند؛ ولی حاکمان زیردست والیها و آنان که مقام شان پـایین تـر بود، میتوانستند فقط از نقاره و طبل و سازهای بادی کوچک نظیر شیپور اسـتفاده کننـد.