Abstract:
مراکز خدمات روستایی ، نقش مهمی را در ارائه امکانات و خدمات مورد نیاز روستاهای تحت نفوذ خود دارا می باشند. مهم ترین عامل در ارتباط با تعیین مکان مناسب برای خدمات رسانی روستایی در سطح دهستان و یا مجموعه روستایی ، تعیین و تنظیم ساخت سلسله مراتبی در سطح مجموعه روستاها می باشد تا جامعه روستایی بتواند از امکانات خدماتی موجود ، هر چه بهتر سود برد. هدف از نگارش این مقاله ، تحلیل وضع موجود و تعیین مراکز بهینه خدمات رسانی روستایی در شهرستان بابلسر (استان مازندران )است . برای نیل به این هدف از تکنیک تحلیلی پتانسیل جمعیتی و ماتریس ارتباطات استفاده شده است . این تحقیق از نوع مطالعات توصیفی – تحلیلی است . جامعه آماری تحقیق حاضر، روستاهای با جمعیت بالای ٥٠٠ نفر شهرستان بابلسر براساس نتایج سرشماری سال ١٣٨٥ می باشد. بدین منظور تعداد ٢٠ روستا انتخاب گردیده اند که با استفاده از این مدل چند روستای تاثیر گذار و مهم جهت ارائه خدمات روستایی به نقاط اطراف مشخص شدند. نتایج نشان می دهد سکونتگاه هایی که از جمعیت بیشتر و راه های ارتباطی منظم و گسترده تری برخوردار هستند، می توانند به عنوان مراکز توزیع خدمات به مناطق اطراف معرفی شوند. در نواحی دوردست شهرستان بابلسر روابط خدماتی روستاها قوی ، منظم ، سلسله مراتبی و چند سطحی است .
Machine summary:
سئوال این است که چه روستاهایی در سطح محدوده مورد مطالعه از قابلیـت بیشتری برای اسـتقرار مراکـز خـدمات روسـتایی برخـوردار هسـتند؟ و آیـا میـزان جمعیـت و دسترسی آسان تر به راههای ارتباطی نیز عاملی تعیین کننده در تعیین مراکز خدمات روستایی منطقه است ؟ این پژوهش با بهره گیری از روش پتانسیل جمعیتی بـرای پاسـخگویی بـه ایـن سئوالات می پردازد.
بدین منظور تعداد ٢٠ روستا انتخاب گردیده اند و با استفاده از الگوی پتانسیل جمعیتی و ماتریس ارتباطات مکان های روستایی مناسب برای ارائـه خدمات به روستاهای پیرامون انتخاب شده اند.
برای انجام این تحقیق ابتدا جدول مشخصات جمعیتـی روسـتاهای انتخـاب شـده ترسـیم گردید و سپس با استفاده از مدل پتانسیل جمعیتی گراف ارتباط بین نقاط بـه وسـیله خطـوط مستقیم نشان داده شد.
روستاهای انتخاب شده بر حسب جمعیت (به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ: مرکز آمار ایران ، سرشماری سال ١٣٨٥ ماتریس ارتباطات : یکی از روشهای مکانیابی و انتخاب مراکز خدمات روستایی که می تواند بـه عنـوان راه حـل مناسبی مطرح باشد بهره گیری از مدل پتانسیل جمعیتی با تلفیقی از جدول ماتریس ارتباطات بین روستاهای ناحیه می باشد (استعلاجی ،٢١٩:١٣٨٢).
با بررسی تعداد ٢٠ روستاهای شهرستان بابلسر با استفاده از روش پتانسیل جمعیتی و با در نظر گرفتن الگوی رفتاری مردم ، روستاهای عزیزک ، سرحمام ، فولادکلا، میربازار و کاسـگرمحله به عنوان نقاط پیشنهادی برای استقرار مکان هـای مرکـزی روسـتایی بـرای ارائـه خـدمات بـه روستاهای پیرامون انتخاب شده اند.