Abstract:
هدف این پژوهش آن است که نقش ادبیات تطبیقی را در خدمت به ادبیات اسلامی و انتقال این ادبیات به همه سرزمینهای جهان نشان دهد؛ زیرا ادبیات تطبیقی از زمان بوجودآمدنش، جهانیبودن ادبیات اسلامی و تأثیر آن را بر ادبیات جهانی، بهویژه بر ادبیات اروپایی، به رسمیت شناخته است و ما نیز بر اساس همین دیدگاه، میتوانیم خطوط اصلی این پژوهش را به شکل زیر ترسیم نماییم: عواملی که به جهانیشدن ادبیات اسلامی کمک کرده و میکند. تأثیرگذاری بخشهایی از ادب عربی بر ادبیات ملتهای دیگر که از آن جمله است: داستان «لیلی و مجنون»، قصه «حی بن یقظان»، کتاب «هزار و یک شب»، کتاب «کلیله و دمنه»، و در پایان به بررسی تأثیرات اندیشه اسلامی بر کتاب «کمدی الهی» میپردازیم. این بررسی به طور خلاصه، بیانگر آن است که ادبیات عربی و کتابهای عربی، تأثیر ژرفی بر ادبیات غربی داشته است.
Machine summary:
تأثیرگذاری بخشهایی از ادب عربی بر ادبیات ملتهای دیگر که از آن جمله است: داستان «لیلی و مجنون»، قصه «حی بن یقظان»، کتاب «هزار و یک شب»، کتاب «کلیله و دمنه»، و در پایان به بررسی تأثیرات اندیشه اسلامی بر کتاب «کمدی الهی» میپردازیم.
اما «اختلاف» میان دو قصه در این نقطه است که شخصیت «حی بن یقظان» سفر خویش را از «نقطه صفر» آغاز کرده، در حالی که شخصیت «رابینسون»، کولهباری از «مهارت و تجربه گذشته» را با خود به همراه دارد که حافظهاش آنها را در طول سالهای زندگی حفظ نموده و او را در راه رسیدن به «جزیره» کمک کرده است.
اما با این وجود، برخی نقاط اختلافی دیگری نیز میان دو داستان وجود دارد: از جمله اینکه داستان ابن طفیل با وجود دستاوردهای روایی که در مقدمه و خاتمه آن وجود دارد، پیوسته در حالت «ابتدایی» و «بدوی» قرار دارد، و داستان، سرشار از مطالب پراکنده «فلسفی» است.
عفاف بیضون نیز در کتاب «مقایسه میان معری و دانته» که آن را در سال 1947م به چاپ رسانده است، معتقد است که دانته از «قصه معراج» و «رسالة الغفران» تأثیر پذیرفته است؛ زیرا دانته در داستان معراج، دری را برای صعود به سوی آسمان پیدا کرده، و ابوالعلاء در «رسالة الغفران» روحی بلند و آسمانی پیدا کرده که حال و هوای آن سفر پر از سختی را، برایش روشن و نورانی کرده است(ر.
از جمله آنها داستان «لیلی و مجنون» که در ادبیات فارسی و ترکی، تأثیر فراوان بر جای نهاده است و همچنین داستان «حی بن یقظان» در ادبیات غربی تأثیر گذاشته است و نیز کتاب «هزار و یک شب» در اندیشه نویسندگان آلمانی، انگلیسی و فرانسوی تأثیرگذار بوده است.