Abstract:
یکی از موضوعات حیاتی قرن بیست و یکم دانشمندان شهری در ارتباط با پایداری شهر، فرم شهر (فشردگی یا پراکنش) و حومه نشینی یا نوشهرنشینی است. در واقع حرکتی از شهر ماشینی به سمت شهر آینده (اطلاعات گره ای ترانزیت شهری) و احیاء مجدد شهری است.بحران انرژی و آلودگی های محیطی در شهرهای ماشینی، باعث تغییر دیدگاهها در تصمیم گیری سیاست های شهری شده است، که فرم شهر فشرده به خاطر پیامدهای مثبتی که پدید می آورد (کاهش طول سفرها و کاهش مصرف سوخت و غیره) پذیرفته شده است. عنصر اساسی لازم برای این پذیرش اندازه گیری میزان فشردگی/ پراکنش است. برای دست یابی به این هدف، این تحقیق با استفاده از ابزارهای GIS و ابتدا با معرفی چهار الگو که کمکی به غنای علمی ادبیات برنامه ریزی شده است، (آنتروپی، جینی، موران و گری)، شاخص فشردگی برای کلان شهرهای سیدنی در استرالیا (با چهل و دو دولت محلی) و مشهد در ایران (با دوازده منطقه ی شهرداری) را محاسبه کرده است.نتایج به دست آمده از این اندازه گیریها نشان می دهد که فرم کلان شهر سیدنی «تک مرکزی» است (جمعیت و اشتغال بالایی در هسته ی مرکزی شهر متمرکز شده و با فاصله از مرکز شهر تراکم جمعیت کاهش می یابد- پراکنش-) و مقادیر شاخص ها بدین صورت است: (آنتروپی= 938/0، جینی= 39/0، موران= 215/0، گری= 63/0). اما فرم کلان شهر مشهد «الگویی تصادفی» است (تمرکز کم جمعیت و اشتغال در هسته ی مرکزی و پراکندگی آن در سطح شهر) و مقادیر متغیرهای به دست آمده بدین صورت است: (آنتروپی= 93/0، جینی= 27/0، موران= 146/0، گری = 37/0) در مجموع این مقادیر نشان می دهد که در راستای دست یابی به توسعه ی پایدار شهری، باید الگوی توسعه تغییر نماید.
Machine summary:
نتایج به دست آمده از این اندازه گیریها نشان می دهد که فرم کـلان شـهر سـیدنی «تـک مرکـزی » است (جمعیت و اشتغال بالایی در هسته ی مرکزی شهر متمرکز شده و با فاصـله از مرکـز شـهر تـراکم جمعیـت کاهش می یابد- پراکنش -) و مقادیر شـاخص هـا بـدین صـورت اسـت : (آنتروپـی = ٠/٩٣٨، جینـی = ٠/٣٩، موران = ٠/٢١٥، گری = ٠/٦٣).
اما فرم کلان شهر مشهد «الگـویی تـصادفی » اسـت (تمرکـز کـم جمعیـت و اشتغال در هسته ی مرکزی و پراکندگی آن در سطح شهر) و مقادیر متغیرهای به دست آمـده بـدین صـورت است : (آنتروپی = ٠/٩٣، جینی = ٠/٢٧، موران = ٠/١٤٦، گری = ٠/٣٧) NOORMAGSدر مجموع این مقادیر نشان می دهد که در راستای دست یابی به توسعه ی پایدار شهری ، باید الگوی توسعه تغییر نماید.
ضریب گری بین ٠ تا ٢ تنظیم می شود که بـه منظور داشتن مقیاسی شبیه به ضریب موران می تواند اینطور تغییر شکل بدهد: (١-Geary) - = گری تعدیلی تصویر شماره ٥: کاربرد ضرایب موران و گری در تعیین اشکال فرضی تک مرکزی ، چند مرکزی و بدون مرکزیت شهری با ضریب جینی و آنتروپی یکسان / منبع : (p١٤٨ ,٢٠٠٥ ,Tsai) ارتباط بین چهار متغیر شکل متروپل : از دیدگاه هندسی ، چهار بعد شکل متروپل مستقل از یکدیگرند، جز این که نواحی با تـراکم بـالا (ضـرایب بالای موران ) تنها زمانی اتفاق می افتد که توسعه به طور غیر عادلانه توزیع شده باشد (ضرایب جینـی مـساوی صـفر نباشد).
al) ضرایب مختلف محاسبه شده : ضریب آنتروپی برای جمعیت سال ٢٠٠١ سیدنی برابر ٠/٩٤٤ می باشد و برای جمعیـت شـاغل همـین دوره رقم ٠/٩٣٨ به دست آمده که بیانگر مقداری نابرابری در توزیع این دو پارامتر است .