Abstract:
تاریخگذاری سورههای قرآن کریم در شناخت درست آنها و برگزیدن اقوال و آراء صحیح و رد سخنان ناصواب، بس مؤثر است. این امر خود بر شناختی دیگر استوار است که آن تعیین مکی یا مدنی بودن یک سوره است. علم مکی و مدنی، بسیاری از سورههای قرآن را بدون اختلاف مکی برمیشمرد و تعدادی کمتری را بدون هیچ سخن دگرسان، مدنی میداند ولی در خصوص اندک سورههایی، اختلاف در مکی یا مدنی بودن را نشان میدهد. سوره عادیات، در دسته سوم قرار دارد. به همین جهت تاریخگذاری این سوره، از یک سو با دشواری و از سویی دیگر با ضرورت همراه شده است. بررسی سندی و متنی روایات و دقت در طریق شناخت قیاسی، مدنی بودن عادیات را اثبات میکند. مدنی محسوب شدن این سوره، هم به اختلاف اقوال و آراء پایان میدهد، هم به مردود ساختن موارد ناصواب میانجامد، هم به برگزیدن مطالب درست کمک میکند، هم تاریخگذاری سوره را ممکن میسازد و به فرجام نیز یکی از فضایل حضرت علی(ع) را نمایان میکند.
Machine summary:
گرچه سوره عادیات در برخی از روایات مکی و مدنی، روایات ترتیب نزول و اسباب نزول، مکی گزارش شده است و وقوع آن به لحاظ ترتیب کنونی در زمره سورههای آخر قرآن قرار دارد و جزء سورههای کوتاه قرآن کریم محسوب میشود و آیات آن کوتاه، مسجع و موزون است که این موارد مکی بودن این سوره را تقویت میکند؛ اما در موازات با آن، سورهای مدنی به شمار میآید که مدنی بودن آن از دو راه سماعی "بررسی و تحلیل و نقد روایات و اقوال" و طریق قیاسی"تطبیق قواعد و ضوابط و خصائص سورههای مکی و مدنی" قابل اثبات باشد.
گذشته از بررسی سندی، به لحاظ اشکال محتوایی، باید متذکر شد: این روایات به لحاظ متن، لزوما بر مکی بودن این سوره دلالت نمیکند؛ هرچند در صورت اعتبار معیار مکانی- در تقسیم مکی و مدنی- میتوان به آن تن داد؛ چه اینکه اگر مقصود از "عادیات" اسبهای حاجیان در مراسم حج - به دوران پیش از هجرت- باشد، این انگاره در خور توجه نخواهد بود؛ زیرا گزارش مسلمی از حج گزاردن مسلمانان در سیزده سال بعثت و قبل از هجرت، در اختیار نیست و نفس اسب مشرکان در آن دوره، چنان در خور ارزش نمیباشد که خداوند به آن سوگند یاد کند؛ اما اگر مراد از عادیات، حجگزاران مسلمان در سالهای پایانی عمر شریف رسول اکرم(ص) باشند؛ بنا بر دیدگاه دانشپژوهان علوم قرآن، میبایست این سوره را از شمار سورههای مدنی بهحساب آورد.