Abstract:
منشور انرژی بهعنوان یک فرایند بیستوپنجساله، تاکنون سه مرحله را پشت سر گذاشته است. تصویب «منشور اروپایی انرژی 1991» را میتوان نخستین مرحله از این فرایند دانست که طی آن، اصول همکاری در زمینه انرژی پس از پایان جنگ سرد بین دولتهای اروپایی مشخص شد. بر این اساس، گفتگوها بین دولتهای علاقمند منطقه برای عملی کردن اصول یادشده ادامه یافت و درنهایت منجر به تصویب «پیماننامه منشور انرژی 1994» بهعنوان یک سند حقوقی الزامآور شد. با بروز تحولات جدید در عرصه جهانی، ضرورت بهکارگیری انرژی تجدیدپذیر، ظهور واژه توسعه پایدار، و نیاز به سندی فراگیر، طی مذاکراتی، «منشور بینالمللی انرژی» در سال 2015 بهعنوان یک بیانیه سیاسی بهتصویب رسید. در این مقاله تلاش شده است به این پرسشها که «مفاد و تفاوتهای سه سند فرایند منشور کدامند و کدامیک میتوانند، در صورت پذیرش، تأمینکننده منافع ملی جمهوری اسلامی ایران باشند»، پاسخ داده شود. بهنظر میرسد برای جمهوری اسلامی ایران، امضای سند نخست و پیوستن به پیماننامه، بهصلاح نباشد، ولی پذیرش و امضای سند سوم در راستای منافع ملی قرار دارد.
Machine summary:
در این چارچوب و برای پاسخ گویی به پرسش اصلی، چند پرسـش فرعـی هـم مطـرح میشود؛ به این ترتیب که مفاد سه سند منشور یادشده چیست و منافع کدام گروه از کشورها را دربر دارد؟ سیاست ها و راهبرد دولت ایران در زمینه انـرژی چیسـت ؟ آیـا اسـناد یادشـده تأمین کننده منافع ملی ایران بوده و در راستای راهبردها و سیاست های کشور هستند؟ این مقاله به روش توصیفیـتحلیلی انجام شده و بررسی ابعاد مثبت و منفـی پیوسـتن کشور به ویژه در فضای سیاسی مثبت دوران پسابرجام و برداشته شدن تحریم های اقتصـادی که فصلی جدید در روابط خارجی کشور گشـوده ، از مسـائل مـورد تأکیـد و توجـه آن بـوده است .
نظر پایه گذاران این پیمان نامه این بوده است که در شرایط وابسـتگی اروپـا بـه انـرژی وارداتی، این منشور میتواند از طریـق تـدوین مقـررات الـزام آور، چـارچوبی حقـوقی بـرای همکاری بین کشورهای مصرف کنندة انرژی اروپـایی، برقـراری امنیـت عرضـه انـرژی، بـازار رقابتی، کاهش مخاطرات سرمایه گذاری، انتقال فناوری و پیشبرد توسعه پایدار فـراهم کنـد؛ ازاین رو، حمایت از سرمایه گذاری در بخش انرژی، تجارت آزاد کالاها و تجهیـزات مـرتبط بـا انرژی براساس قواعد سازمان تجارت جهـانی، آزادی ترانزیـت انـرژی از طریـق خـط لولـه و شبکه ها، کاهش اثرات منفی زیست محیطی از طریق ارتقای بازدهی انرژی و درنهایت ، ایجـاد سازوکاری مناسب برای حل اختلاف بین دولت ها یا بین دولت ها و شرکت های سـرمایه گـذار از مهم ترین اهداف پیمان نامه منشور انرژی به شمار میآیند.