Abstract:
مطالعات روان شناسانه ديني شناخت، احساس و رفتار ديني را از منظر نظريه هاي روان شناختي بررسي مي كند و فهمي روان شناختي و نو از شناخت، احساس و رفتار ديني ارائه مي كند. در غرب هم زمان با شروع اين مطالعات، مناقشات نظري درباره امكان، اعتبار و سودمندي فهم روان شناختي از دين، به ويژه در بين عالمان مسيحي نيز آغاز شده و تاكنون ادامه دارد. در ايران، گرچه اين گونه مطالعات گسترش پيدا كرده است، ولي مباحث نظري توسعه چنداني پيدا نكرده است. اين پژوهش، با هدف گزارش ديدگاه موافقان و مخالفان اين دست پژوهش ها در غرب و ارائه راهكارهايي براي ارتقابخشي به كيفيت پژوهش ها و توسعه مباحث نظري و كمك به اسلامي سازي علم در ايران ارائه شده است. روش پژوهش توصيفي ـ تحليلي است. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد كه دلايل موافقان و مخالفان مطالعات روان شناسانه ديني، حول محورهاي جبرگرايي يا عدم جبرگرايي، تقليل گرايي يا عدم تقليل گرايي، تعارض يا عدم تعارض ذاتي تبيين هاي علمي و ديني، سودمندي يا عدم سودمندي عملي، نتايج روان شناسانه ديني و حجيت يا عدم حجيت فهم روان شناختي از مفاهيم و گزاره ديني سامان يافته است.
Machine summary:
"از جمله نتایج دینداری در زندگی چیست؟ چه تفاوتی از حیث روانشناختی بین دین اصیل و دین ساختگی وجود دارد؟ چرا برخی مردم، در مورد دین خود متعصب هستند و برخی دیگر، انعطافپذیر هستند؟ فرایند شک دینی چیست؟ آیا دین ارتقابخش رأفت انسانی و ملامت فردی است یا موجب پسرفت آن است؟ آیا یک نوع خاص شخصیت نرمال یا غیرنرمال وجود دارد که بر اساس آن، فرد مستعد پذیرش دین است؟ تغییر دینی و نوکیشی چگونه به بهترین وجه مفهومسازی و تفسیر میشود؟ فرایند و تجربه نوکیشی چیست؟ مسیر رشد دینداری از کودکی تا بزرگسالی کدام است؟ فرایند پژوهش در مطالعات روانشناسانه دینی، از گزینش موضوع و گزارة دینی آغاز میشود؛ در این گام، مفهوم گزارهای دینی بر اساس تفسیری که در یک دین یا در دیدگاهی کلامی عرضه شده، مفروض گرفته میشود، یا مورد بحث قرار میگیرد.
جبرگرایی در انجام رفتار دینی قائلان به اینکه مطالعات روانشناختی دینی، به جبرگرایی منجر میشود، چنین استدلال میکنند که روانشناسی، به عنوان یک علم بر این فرض عمل میکند که رفتار، از جمله رفتار دینی و کارهایی که ما با ارادة آزاد خود برای انجام انتخاب میکنیم، نتیجه عملکرد قوانین طبیعی علت و معلولی است.
حجیت یا عدم حجیت مطالعات روانشناسانه رشد دینی سه رویکرد در بین متفکران و مبلغان مسیحی، دربارة امکان، اعتبار و سودمندی یافتههای حاصل از مطالعات روانشناختی دینی وجود دارد: رویکرد اول، مربوط به کسانی است که اساسا امکان درک واقعیت مفاهیم و گزارههای دینی، از طریق ابزار مفهومی و روششناختی، که دانش روانشناسی در اختیار میگذارد را نفی میکند."