Abstract:
«تفسير قرآن به قرآن» روش علامه طباطبايي براي تفسير كتاب الهي است. در اين روش در فهم الفاظ قرآن، به عرف و فهم عامه تنها به عنوان امري ابتدايي براي تحقق موضوع تخاطب نگاه مي شود و ملاك اصلي در فهم، آيات ديگر هستند؛ به گونه اي كه به قرآن به عنوان مجموعه اي واحد نگاه مي شود و تمامي آيات ناظر به يكديگر در نظر گرفته مي شوند و بر اين اساس، لفظ، معنا و يا مصداق خود را مي يابد. البته ممكن است از نگاه عرف، معنا و يا مصداق لفظ متفاوت باشد كه پس از آن مسئله تطبيق مطرح مي شود. بر اين اساس، مفاهيم آيات قرآن منطبق بر مصداقي خاص مي شوند كه در اين بخش روايات اهل بيت عليهم السلام نقش ويژه پيدا مي كنند. بنابراين مي توان گفت روش علامه مشتمل بر دو بخش تفسير و تطبيق است و تبيين آن مي تواند ارائه دهنده روشي ممتاز در تفسير قرآن باشد. نوشته حاضر با بررسي مقدمات تفسير قرآن به قرآن، به تبيين اين مسئله در روش تفسيري علامه مي پردازد.
Machine summary:
"همچنین به نحو ضمنی این پرسش نیز قابل طرح است که آیا بنا بر آیاتی که می گویند قرآن برای هدایت مردم نازل شده است، باید ملاک اصلی را فهم عرفی قرار داد و یا آنکه بر طبق آیات دیگر تأویل قرآن را تنها به راسخون و مطهرین از رجس و پلیدی منحصر دانست؟ مراد از فهم عرف، تفهیم و تفاهم های است که به وسیلة گفت وگوها و تخاطب های روزمره محقق می شود و عموم مردم بر طبق آن، حیات دنیوی خود را می گذارنند، و پرسشی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا این فهم عرفی، می تواند ملاک برای تفسیر کلام الهی در دو مرحلة مزبور قرار گیرد یا نه؟ خلاصة پاسخ به این پرسش را می توان چنین بیان کرد که کلام الهی نیاز به هیچ شرط و یا پیش فرضی به غیر از وجود مبادی تصوریه و تصدیقیه در تفسیر و تطبیق خود ندارد و این مبادی نیز در حقیقت نه شرط، بلکه امر لازم برای تحقق موضوع یعنی فهم قرآن هستند.
بر همین اساس، گفته می شود که فهم عرف بدون مدد گرفتن از وحی و کلام اهل بیت نمی تواند مصداقی برای آیه تعیین کند و برخلاف مقام تفسیر به معنای خاص که نیازی به کلام اهل بیت نیست، در این مقام روایات معصومین نقش عمده ای دارند؛ به گونه ای که تعیین مصداق بدون در نظر گرفتن محکمات و کلام معصوم، موجب پیدایش انحراف می شود؛ زیرا کسی که عالم به تأویل نیست با ملاک قرار دادن فهم عادی خود می خواهد امری خارجی را بر مفهوم آیه منطبق کند؛ درحالی که بیان لفظی آیه، رجوع به حقیقت الهی می کند که خارج از دسترس فهم عادی است."