Abstract:
یکی از مسائل مطرح در حقوق پزشکی تاثیر رضایت و برائت بر مسوولیت پزشک است و این که آیا اثر رضایت آگاهانه با شرط برائت در مسوولیت پزشک یکسان بوده و اذن آگاهانه بیمار به تنهایی در صورت عدم تقصیر پزشک و رعایت تمامی موازین فنی و علمی پزشکی موجب رفع مسوولیت مدنی و کیفری پزشک میگردد، آن چنانکه تاثیر برائت ، رعایت احتیاط و عدم قصور پزشک است یا رافع مسوولیت نخواهد بود. در این مقاله ضمن طرح ، بررسی و نقد دیدگاه موافقان و مخالفان فقها و حقوقدانان در کفایت رضایت آگاهانه از برائت بر مسوولیت پزشک ، به شرط برائت از ضمان ، برای تعدیل مسوولیت پزشک و به منظور جا به جایی بار اثبات دلیل از پزشک به بیمار پرداخته شده است . برخلاف نظر مشهور فقها که قوانین سابق مبتنی بر نظر ایشان بود و مسوولیت محض یا بدون تقصیر پزشک در مواد ٣١٩، ٣٢٠ و ٣٢١ قانون مجازات اسلامی سابق مشهود بود، لکن در قانون مجازات اسلامی مصوب ١٣٩٢ این نقیصه برطرف گردیده و در ماده ٤٩٥ مسوولیت پزشک مقید بر تقصیر گردیده است . روش تحقیق حاضر توصیفی ـ تحلیلی میباشد، بعد از تعریف مفاهیم و شناخت مبانی ، احکام و آثار آن با مراجعه به منابع فقهی با «روش نقلی همراه با توصیف و تحلیل منضبط » و با مراجعه به منابع حقوقی با «روش عقلانی توصیفی » توضیح داده می شود. در نهایت مطابق دیدگاه مطرح رضایت آگاهانه بیمار به درمان دارای کارکرد یکسان با شرط برائت از ضمان بوده است و منوط به ماهیت و حدود و ثغور اذن بیمار است که گاه اذن در اتلاف است (نظر غیر مشهور فقها) و گاه اذن مقید یا مشروط به سلامت است (نظر مشهور فقها).
Machine summary:
") عده ای دیگر از حقوقدانان که اکثریت را تشکیل میدهند مخالف دسته اول بوده و با توجه به مواد ١٥٨، ٤٩٥، ٤٩٦ و ٤٩٧ قانون مجازات اسلامی مصوب ١٣٩٢ اخذ برائت را به طور مطلق رافع مسؤولیت نمیداند، بلکه اولا عرف عقلا و جوامع پزشکی در سراسر جهان با توجه به روال منطقی و مطلوب به اخذ برائت به منظور حفظ و صیانت از جان بیمار و افراد جامعه معتقدند؛ ثانیا با توجه به مبانی فقهی ، برائت تنها در صورتی که درمان پزشک در مجرای عقلایی و بر اساس اصول پزشکی انجام گیرد، نافذ است ؛ ثالثا به مقتضای فاعده امانت ، هرچند پزشک امین بوده ، لکن در صورت تعدی، تفریط و تقصیر ضامن است ، لذا هر گونه 26 بیاحتیاطی و بیمبالاتی از جانب پزشک را محکوم به جبران میدانند.
بدین ترتیب به نظر میرسد واژه «اخذ برائت » به مفهوم «رضایت آگاهانه » حمل شود و در توجیه عدم ضمان پزشک محدوده رضایت و اذن بیمار را معین نمود، گاهی بیمار در مواردی نظیر قطع عضو به طور صریح به ورود زیان رضایت میدهد و در نتیجه مسؤولیت پزشک منتفی میگردد، گاهی اذن بیمار به معالجه مطلق است ، در این صورت اگر معالجه ملازم عرفی با زیان داشته باشد، اذن در شئ اذن در لوازم آن است و ورود زیان مسؤولیتی در پی ندارد، در غیر این صورت و نبود ملازمه عرفی پزشک بایستی به علت احتمال وقوع زیان چنانچه در هر عمل پزشکی این احتمال وجود دارد، پس از دادن توضیحات کامل و عواقب درمان به بیمار اقدام به اخذ رضایت آگاهانه و آزادانه از بیمار نماید."