Abstract:
زراعت و کشاورزی از عمده فعالیت های مردمان منطقه پشتکوه در طول تاریخ بوده است . سلسـله ی والیان حدود بیش از سه قرن (١٣٠٧-١٠٠٦ ه..ق ) بر مردم منطقه پشتکوه و پیشکوه حکومت کرده انـد. مناسبات بین ارباب و رعیت یا دهقان و زارع و قوانین حاکم بر این رابطه که بیشتر مبنای عرفی و گـاه شرعی داشته در جامعه این عصر از اهمیت به سزایی برخوردار بوده است . در این دوره خدماتی در جهت عمران و آبادانی، ایجاد نظم ، حل و فصل اختلافات ، رسیدگی به امور جاری مردم و دریافت مالیات انجام گرفته است . اما به دلیل فقدان قوانین مدون ، تبیین چارچوب تعریف شده ی حاکم بر رابطه ی میان ارباب و رعیت در منطقه پشتکوه عصر والیان نیازمند بررسی همه جانبه ای میباشد. در این مقالـه تـلاش مـی شود با بررسی منابع این عصر به خصوص سفرنامه ها، جنبه های مختلف نظام حقوقی حاکم بر رابطـه ی میان ارباب و رعیت عصر والیان در منطقه پشتکوه تحلیل و تبیین گردد.
Machine summary:
"ایـن در حالی است که شرایط حاکم بر مناسبات والیان به عنوان ارباب و مردم به عنوان رعیت به گونه ای بـود که نه تنها محروم از هر گونه قانون ، محکمه ی فرعی،٢٨ دادگاه و مبانی حقـوقی و قـراردادی بودند،بلکـه حتی به دلیل صعب العبور بودن و فاصله ی فراوان با دولت مرکزی و شرایطی کـه والیـان پشـتکوه ایجـاد کرده بودند طبقه ی روحانیت نیز نمیتوانستند تعادلی در روابط ارباب -رعیتی حـاکم ایجـاد کننـد و مـردم همچنان طبقه ی محکوم به شمار میآمدند.
از طـرف دیگـر در منطقه پشتکوه عصر والیان مشارکت مردم به عنوان یک حق تابع متغیرهای چندانی است که از میان آنها میتوان به وجود و فعالیت سالم و آزاد وسایل ارتباط جمعی، وجود نهاد خـانواده بـا نظـام تربیتـی توسعه گرا، نهادهای آموزشی کارآمد، نظام سیاسی دموکراتیک ، وجود امنیت و آرامـش اجتمـاعی، بـالا بردن سطح آگاهیهای عمومی و وجود نظام اجتماعی مدرن اشاره کرد که هیچ یک از این متغیرها نه در حکومت مرکزی و نه در منطقه پشتکوه محل حکومت والیـان بـه چشـم نمـیخـورد تـا موجبـات حاکمیت قانون و مبانی حقوقی- قانونی بر روابط ارباب - رعیتی عصر والیان فراهم گردد با ایـن همـه عرف و عادات و سنن محلی بیشتر از هر چیز حاکم بر رابطه ی ارباب و رعیت بـوده اسـت ."