Abstract:
اکثر دانشمندان شیعه معتقدند که ائمه علم خویش را از طریق منابعی کسب کردهاند؛ لذا علم ایشان امری ذاتی و استقلالی نیست بلکه جنبۀ افاضی دارد. در روایات شیعه و سنی، دربارۀ تعدد این منابع، به تفصیل سخن گفته شده که برخی مانند الهام و تحدیث صرفاً جنبۀ ملکوتی دارند و بعضی دیگر از منابع مانند جفر و جامعه، علاوه بر بُعد ملکوتی، به نحو ظاهری و مکتوب نیز وجود دارند. در این مقاله، با تأمل در روایات، نتیجه گرفته شده که دو کتاب جفر و جامعه، مستقل از یکدیگرند؛ بخش عمدهای از کتاب جفر شامل علوم غیبی و اخبار گذشته و آینده و منایا و بلایا و علم حروف و اعداد(علم جفر) و کتاب جامعه که به نام کتاب علی خوانده شده، بخشهای وسیعی از تمام احکام شرعی و اخلاقیات را دربردارد. مهمترین ویژگی این دو کتاب این است که هیچگاه کهنه نمیشوند و درنتیجه، تمام نیازهای مردم را تا روز قیامت دربردارند. این مطلب نشان میدهد که کلمات این صحیفهها مانند قرآن کریم، دارای مراتب و بطون نامتناهی بوده و از تجلیات اسماء الهیاند.
Machine summary:
»(کلینـی، بـیتـا، ج ١، ص ٣٤٥ــ٣٤٧؛ مجلسی، ١٤٠٤ق [الف ]، ج ٢٦، ص ٣٧/ صفار، ١٣٨٩ش ، ج ١، ص ٥٥٤ و ٥٦٠) در شـرح این روایت میتوان دو احتمال را استنباط کرد که این پوست به عنوان مخزنـی از جـنس چرم ، کتب انبیاء گذشـته را دربرداشـته ، یـا اینکـه محتمـل اسـت بـر روی ایـن پوسـت محتویات کتب انبیاء گذشـته نگاشـته شـده اسـت کـه بخشـی از آن بـه قواعـد شـرعی اختصاص یافته و ممکن است در بخش های دیگر وقایع گذشـته و آینـده و علـوم الهـی ثبت شده باشد.
»(مجلسی، ١٤٠٤ق [الف ]، ج ٤٠، ص ١٣٤) نکته دیگر در نقد نظر اهل سنت اینکه به جز ابـن عربـی و قنـدوزی کـه علـیع را وارث علم از پیامبرص نام برده اند، دیگران کتاب جفر را به امام علـی و امـام صـادق ع منسوب کرده وآن را سنت میراثی از پیـامبر ذکـر نکـرده انـد، درحـالیکـه اولا چنـان کـه گذشت ، در منابع اهل سنت نقل شده که پیامبر اکرم ص در موارد گوناگون ، علـومی را بـه حضــرت علــیع امــلا فرمــود و علــیع آن هــا را بــر پوســت هــای مختلــف مینگاشت (نسایی، ٢٠٠١م ، ج ١٢، ص ١٧/ بیهقی، ١٤١٤ق ، ج ٢، ص ٣٥١) و ثانیا در منابع شیعه ، املاکنندة این متن ها حضرت رسول ص و کاتب آن ها امام علیع معرفی شده که / نسل به نسل به امام صادق ع ارث رسیده است .