Abstract:
قرآن کتاب هدایت و برنامهی زندگی انسان است. فهم صحیح و معتبر آیات قرآن لازم و ضروری است. مقالهی حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی به بررسی مبانی نظریهی تفسیری علامه طباطبایی درخصوص فهم و تفسیر قرآن میپردازد تا مبانی نظریهی تفسیری ایشان را آشکار نموده و آن را با آرای برخی هرمنوتیستهای کلاسیک مقایسه نماید. یافتههای این پژوهش نشان میدهد کهعلامه باتوجه به مبانی فهم خود که از بینش قرآنی او ناشی میگردد، هرمنوتیک خاصی برای قرآن دارد.
ازسویدیگر، هرمنوتیک کلاسیک بهرغم تفاوت با نظریهی تفسیری علامه، شباهتهایی هم با آن دارد. دانشمندانی چون کلادنیوس، شلایرماخر و هیرش، همگی بر نیت و قصد مؤلف در کشف مراد متن اعتقاد داشتهاند که این امر، نظریات این دانشمندان را به دیدگاه علامه در مقولهی فهم قرآن نزدیک میگرداند. ازنظر نگارنده، نظریهی «تفسیر قرآن با قرآن» علامه، بهرغم برخی تفاوتها، با آرای هرمنوتیک کلاسیک شباهت زیادی دارد.
Machine summary:
"دیگر این که اگرچه علامه هم وظیفه ی مفسر را درک مراد مؤلف دانسته که قابل دسترسی است ، درخصوص فهم قرآن، به معانی باطنی ، در طول معانی ظاهری قائل است و درک معانی پنهان و باطنی قرآن را در انحصار معصومین و راسخون در علم قرار می دهد (١٣، صص : ٣٢-٤٠).
باتوجه به دیدگاههای علامه ، کلادنیوس، شلایرماخر و هیرش درخصوص فهم ، باید گفت این دیدگاهها در مقابل دیدگاه کسانی قرار می گیرد که متن دین را قرائت پذیر می دانند؛ یعنی برای آن تعین معنایی قائل نیستند و آن را دارای تفسیر عینی و نهایی نمی دانند و حتی برای دین ، قرائت های متناقض را هم می پذیرند.
ازسویدیگر، هرمنوتیک کلاسیک که در دنیای مدرن با هدف تنقیح اصول و شیوههای فهم متن پدید آمده و سبب تحولات فکری وسیعی گردیده است ، علی رغم تفاوت با نظریه ی تفسیری علامه ، شباهت هایی هم با آن دارد؛ مثلا دانشمندانی چون جان مارتین کلادنیوس، پایه گذار هرمنوتیک قصد مؤلف و هرمنوتیک کلاسیک که علم هرمنوتیک را شکل بخشید؛ شلایرماخر، بنیانگذار هرمنوتیک عام، و اریک هیرش، همگی بر نیت و قصد مؤلف در کشف مراد متن اعتقاد داشته اند که این امر نظریات این دانشمندان را که کشف نیت مؤلف را همان فهم می دانستند، با دیدگاه علامه در مقوله ی فهم قرآن نزدیک می گرداند.
٥. هیرش قائل به معناداری متن است ، ولی آن را به معنای تشریح متن به زبان امروز می داند و غیر آن معنای دیگری برای متن نمی شناسد، درحالی که علامه قرآن را دارای معانی باطنی درطول معانی ظاهری دانسته و فهم آن را در انحصار مصومین و راسخون در علم قرار می دهد."