Abstract:
موضوع موازنه قوا در منطقه خاورمیانه از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر امنیت منطقه ای و بین المللی است. پس از تحولات ناشی از قیام های صورت گرفته در کشورهای عربی، نقش سیاسی کشورها در خاورمیانه با سرعت قابل توجهی در حال تغییر است. تحولات اخیر در کشورهای عربی، فرصت ها و امکانات جدیدی را برای دگرگونی فضای سیاسی و امنیتی و تغییر موازنه قوا در خاورمیانه به وجود آورده است. خیزش های مردمی موجب دگرگونی اساسی در روندها، فرایندها و معادلات قدرت در خاورمیانه شده است. اما هنوز فضای تحولات سیال بوده و نظام جدید موازنه قوا در خاورمیانه شکل نگرفته است. مفروض مقاله حاضر این است که محیط خاورمیانه بحرانی و تحت تاثیر سرنگونی دیکتاتورها در کشورهای عربی است. در این فضای بحرانی دو قالب گفتمانی در برابر یکدیگر وجود دارند که می توان آن ها را در قالب دو جبهه و دو گفتمان «قدرت» و «مقاومت» ترسیم کرد. حوزه قدرت و هژمون با محوریت آمریکا و حوزه مقاومت و ایستادگی با محوریت جمهوری اسلامی ایران شکل گرفته است. این دو گفتمان و همچنین نتایج و پیامدهای جنبش های عربی هستند که معادلات آینده قدرت در خاورمیانه را شکل خواهند داد. این مقاله تغییرات معادلات موازنه قوای منطقه ای در خاورمیانه را بررسی می کند.
Machine summary:
حال این سئوال راهبردی مطرح است که آینده خاورمیانه به کدام سمت و سو در حرکت است ؟ آیا معادله قدرت و توازن قوا در این منطقه در حال دگرگونی و تغییر است ؟ برای پاسخ به این سئوال کوتاه باید مشخص کرد که منظور از آینده خاورمیانه ، کدام محدوده زمانی است ؟ در این مقاله نقش مؤلفه های هنجاری و تحولات اجتماعی در شکل گیری موازنه قوا در خاورمیانه پس از پیروزی قیام های مردمی در کشورهای عربی مورد توجه قرار میگیرد.
بزرگ ترین پایگاه نظامی آمریکا در خلیج فارس در دوحه قرار دارد و این کشور با درآمد هنگفت و سرسام آور نفت و گاز توانسته در همسویی با سیاست های خاورمیانه ای آمریکا، نقش مهمی را در تغییر و تحولات منطقه ای برعهده گیرد.
کشوری مانند قطر به دلیل داشتن منابع عظیم نفت و گاز و در اختیار گذاشتن بخشی از اراضی کشور برای پایگاه های نظامی آمریکا و نیز همکاری امنیتی با قدرت های بزرگ ، احساس میکند که میتواند نقش مؤثری در سیاست های منطقه ای و شکل دادن به معادلات قدرت ایفا کند.
در معادلات قدرت در خاورمیانه ، این کشور به شدت با ایران رقابت میکند و نگران توسعه نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه و به ویژه در کشورهای عربی است .
البته آمریکا سعی خواهد کرد تا به حضور نظامی خود در این منطقه و به ویژه در خلیج فارس و در کنار چاه های نفت و منابع گاز ادامه دهد، اما نقش سیاسی کمتری نسبت به قبل در معادلات قدرت در خاورمیانه ایفا خواهد کرد.