Abstract:
فریضه امر به معروف و نهی از منکر در دین اسلام، به دلیل اهمیت فردی و اجتماعی آن از فروعات دین محسوب میشود؛ تا آنجا که ترک این واجب الهی، میتواند نتایج زیانباری در جامعه به وجود آورد. ازاینرو، قرآن کریم و معصومان(ع) اجرای این دستور الهی را عامل سعادت اجتماع و ترک آن را موجب تباهی آن میدانند، و هر یک بر اهمیت و ضرورت اجرای این فریضه الهی در جامعه اسلامی تاکید کرده و به مردم از عواقب وخیم ترک آن هشدار دادهاند. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع دست اول کتابخانهای درصدد پاسخ به این سوال است که از نظر امام علی(ع) امر به معروف و نهی از منکر چه جایگاهی در جامعه دارد و پیامدهای ترک آن در جامعه چه میتواند باشد؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد که ایشان در همه دوران زندگی بهویژه در عصر زمامداری خود به طور فراوان مردم را بر ضرورت اجرای امر به معروف و نهی از منکر تشویق کرده و آنان را از ترک آن پرهیز داشتهاند. از نظر امام علی، انجام این فریضه موجب افزایش رزق و روزی، تقویت مومنان و اصلاح توده مردم، ایجاد اتحاد در جامعه مسلمانان و غلبه بر دشمنان میشود. از نظر ایشان، امر و نهی از اوصاف خداوند است و چنان فضیلتی دارد که تمامی اعمال نیک، حتی جهاد در برابر آن مانند قطره در برابر دریاست. امام علی(ع) به مناسبتهای گوناگون نتایج ترک این فریضه در جامعه را ترسیم کردهاند که برخی از آنها عبارتاند از: تسلط یافتن ظالمان و بدان بر جامعه، فروپاشیدن نظام جامعه، پدید آمدن حالت بیاعتمادی و سهلانگاری در جامعه، انحراف حاکمان، عدم استجابت دعای مردم، مورد سرزنش قرار گفتن تارک امر به معروف و نهی از منکر، مورد لعن خداوند قرار گرفتن و تزلزل در پایههای دین. ایشان در جایی دیگر تارک امر و نهی را به مردهای تشبیه کردهاند که در میان زندگان است.
Machine summary:
این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع دست اول کتابخانه ای درصدد پاسخ به این سؤال است که از نظر امام علی(ع ) امر به معروف و نهی از منکر چه جایگاهی در جامعه دارد و پیامدهای ترک آن در جامعه چه میتواند باشد؟ یافته های پژوهش نشان میدهد که ایشان در همه دوران زندگی به ویژه در عصر زمام داری خود به طور فراوان مردم را بر ضرورت اجرای امر به معروف و نهی از منکر تشویق کرده و آنان را از ترک آن پرهیز داشته اند.
در روایتی از پیامبر اکرم - صلیالله علیه وآله وسلم - در ایـن بـاره آمـده اسـت : «لا یـزال النـاس بخیر ما أمروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و تعـاونوا علـی البـر فـإذا لـم یفعلـوا ذلـک نزعـت مـنهم البرکات و سلط بعضهم علی بعض و لم یکن لهم ناصر فی الأرض و لا فی السماء» (مفیـد، ١٤١٣ق : ٨٠٨): «مردم تا زمانی که امر به معروف و نهی از منکر میکرده ، در نیکـیهـا بـه همـدیگر کمـک میکنند در خیر و نیکی به سر میبرند، ولی زمانی کـه امـر و نهـی نکننـد برکـات از آنهـا برداشـته میشود و بعضی از آنها بر بعضـی دیگـر مسـلط مـیشـوند و هـیچ یـاریگـری در آسـمان و زمـین نخواهند داشت .
امام صادق - علیه السلام - نیز امر به معروف و نهی از منکر را از اخلاق الهی دانسته اند کـه در صـورت التـزام بـه آن ، مـورد عـزت خداونـد قـرار گرفته ، در غیر این صورت ، نتیجه آن خذلان الهی است (نوری، ١٤٠٨ق : ١٧٧).