Abstract:
تفسیر فقهی، یکی از قدیمیترین و سودمندترین روشهای تفسیر قرآن است که مفسر در آن احکام فقهی را از میان آیات الاحکام استخراج میکند. بنابراین، تفاسیر متعددی با سلیقهها و روشهای مختلف نگاشته شده است که شناخت این روشها به درک بهتر مقصود خدا کمک می کند. این تفاسیر را نه تنها در کتب تفسیری یا آیات الاحکام بلکه در میان کتب فقهی یا روایی نیز میتوان یافت. یکی از این منابع، کتاب صد و ده جلدی (بحارالانوار) علامه مجلسی میباشد. این اثر اگر چه حدیثی است؛ اما توضیحات ارزشمندش پیرامون آیات و روایات، آن را به یک دایره المعارف شیعه تبدیل نموده است. در این مقاله، ابتدا با روشی توصیفی- تحلیلی و با ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانهای واسنادی، تعریفی از آیات الاحکام بیان گردیده و در ادامه به توضیحاتی درباره تاریخچه کتب معروف آیات الاحکام و نحوه نگارش آنها پرداخته شده است. در آخر هم سخنانی پیرامون مرحوم مجلسی، روش تفسیری ایشان به همراه دیدگاههای برخی از علمای شیعه ذکر شده است.
Machine summary:
"٣. بقره /٢٢٢: براساس عبارت فاعتزلوا النساء فی المحیض (در حالت قاعدگی، از زنان کناره گیری کنید) علامه به طرح این مسئله میپردازد که مراد از کناره گیری از زنان در ایام حیض چیست ؟ باتوجه به شأن نزول آیه (که روایت شده است اهل جاهلیت از خوردن ، آشامیدن و هم نشین با زنان خود هنگام حیض خود داری میکردند؛ مانند: فعل یهود و مجوس ، و پیامبر(ص ) آنان را از این امر نهی فرمودند) ایشان بیان میکند که مراد از اعتزال ترک نزدیکی و مقاربت است نه چیز دیگری(مجلسی، ١٤٠٣ق ، ج ٧٨، ص ٧٨)؛ جز شیخ طوسی، علما دیگر با استناد به شأن نزول آیه ، قائل به همین مطلب هستند(قطب راوندی، ١٤٠٥ق ، ج ١، ص ٥٦؛ مقداد بن عبدالله ، ١٤١٩ق ، ج ١، ص ٤٢؛ مقدس اردبیلی، بیتا، ج ١، ص ٣٤؛ کاظمی، ١٣٦٥ش ، ج ١، ص ٩٥).
٢. مائده /٦: با توجه به عبارت إذا قمتم إلی الصلاه فاغسلوا وجوهکم و أیدیکم إلی المرافق (هنگامی که به نماز میایستید، -صورت و دست ها را تا آرنج - بشویید) به طرح این مسئله میپردازیم که آیا این عبارت عام است و بیان کننده این مطلب است که وضو برای محدث و غیر محدث واجب است یا وجوب وضو فقط فرد محدث را شامل میشود؟ صاحب مسالک و زبده البیان به ظهور آیه استناد کرده اند، و قائل به وجوب وضو برای محدث و غیر محدث شده اند(مقدس اردبیلی، بیتا، ج ١، ص ١٥؛ کاظمی، ج ١، ص ٣٥)؛ اما علامه با استناد به اجماع ، وجوب وضو را مختص به محدث می داند و با این دلیل ، دست از ظهور آیه بر می دارد(مجلسی، ١٤٠٣ق ، ج ٧٧، صص ٢٥٢-٢٥٤)."