Abstract:
بودجههای جاری و عمرانی استانی از مهمترین ابزارهای اقتصادی بخش عمومی است که با کمک آن میتوان نابرابریها و ناتوازنیهای منطقهای را در کشور کاهش داد. در این پژوهش به بررسی ابعاد مختلف این موضوع و میزان اثرگذاری متغیرهای مختلف اقتصادی بر میزان پراکندگی و توزیع بودجههای جاری و عمرانی در استانهای کشور پرداخته شده است. متغیرهای توضیحی سرانه تولید ناخالص داخلی بدون نفت، سهم نفت در تولید ناخالص داخلی، تراکم جمعیت و مجموع مخارج عمرانی تخصیصیافته به استانهای کشور است. به این منظور با استفاده از دادههای پانل دوره 1392-1384 به برآورد مدل تجربی پرداخته شده است. ضمن بررسی مدل از حیث اثرات ثابت یا متغیر و تخمین آزمون هاسمن، نتایج نشان میدهد بین متغیرهای سرانه تولید ناخالص داخلی بدون نفت، تراکم جمعیتی و مجموع مخارج عمرانی تحققیافته استانها رابطه مثبت برقرار است. سهم نفت در تولید ناخالص داخلی بر اعتبارات استانی اثر منفی و معناداری دارد. ضریب متغیر تولید ناخالص داخلی سرانه بیانگر کشش درآمدی بودجههای عمومی استانی است و درواقع نشاندهنده تبادل کارایی ـ برابری در مدل است. ضریب بهدست آمده برای این متغیر 359/0 است. به این معنا که هرچند رفتار بودجهریزی دولت در ایران بهطور مطلق کاراییمحور نیست؛ اما بیشتر متمایل به تخصیص به استانهایی است که تولید بالاتر دارند تا استانهایی که از فقر بیشتر رنج میبرند.
Provinces-related current and developmental budgets are among the most important economic tools controlled by public sector which can decrease regional inequalities and imbalances in the country. Therefore، this study investigates different aspects of this issue and the impact of different economic variables on the distribution of current and developmental budgets in the provinces. The explanatory variables used in this study consist of non-oil GDP per capita، share of oil in GDP، population density and total expenditure allocated to the provinces of the country.
In doing so، using panel data 1384-92، we estimate the empirical model through econometric tests. The model has been applied in terms of both variable and fixed effects and estimation by "Housman test". The results show that there is positive relationship between the variables of non-oil GDP per capita، population density and total expenditure. The share of oil in GDP has negative and significant effect on provincial credits. Coefficient of GDP per capita represents income elasticity of provinces-related public budget and، in fact، reflects the exchange efficiency and equity in the model. Obtained coefficient for this variable is 0.359. meaning that although the behavior of the Iranian government's budget is not based on absolute performance but is allocated to the provinces that have higher production rather than the provinces that suffer most from poverty.
Machine summary:
سرانه تولید ناخالص داخلی بدون نفت استان ها تولید ناخالص داخلی یکی از مهم ترین متغیرهای اقتصادی است کـه آمـار مربـوط بـه آن و همچنین روند تغییرات آن طی سال های مختلف چه در سـطح ملـی و چـه در سـطح اسـتانی میتواند نشان دهنده میزان رفاه و درآمدهای اقتصادی باشد.
در این تحقیـق از آمـار مربـوط به تولید ناخالص داخلی بدون نفت استان هابه عنوان یکی از مهـم تـرین متغیرهـای اقتصـادی اثرگذار بر میزان کل اعتبارات مصوب بـه اسـتان هـای کشـور اسـتفاده شـده اسـت .
براساس نتایج به دست آمده از آزمـون F کـه نشـان داده شـده اسـت ، مقـدار آمـاره F محاسبه شده معنادار است ، بنابراین فرض صفر مبنیبر ترکیبی بودن مـدل هـای پانـل بـه نفـع پانل بودن رد میشود.
٨. جمع بندی، نتیجه گیریو پیشنهادها در این پژوهش به بررسی تأثیر چهار متغیراقتصادی (متغیرهای سرانه تولید ناخالص داخلـی بدون نفت ، سهم نفت در تولید ناخالص داخلی، تراکم جمعیتی و کل مخـارج عمرانـی) بـر کل اعتبارات مصوب در قالب بودجه های سالانه برای استان های کشور طی سال هـای ١٣٨٤ تا ١٣٩٢ وبه صورت داده های سالانه پرداخته شد.
اصـلی تـرین متغیـر اقتصـادی کـه در ایـن تحقیق مورد ملاحظه قرار گرفت ، متغیر سرانه تولید ناخالص داخلی سرانه است که ضـریب تخمین زده شده برای این متغیر، بیانگر کشش درآمدی بودجه های عمومی اسـتانی اسـت و در واقع نشان دهنده تبادل کاراییـ برابری در مـدل اسـت .
همچنین نتـایج پـژوهش دربردارنـده ایـن مطلـب اسـت کـه افـزایش سـهم نفـت در تولیـد ناخالص داخلی استان ها یکی از عواملی است که سبب کاهش میزان اعتبارات مصـوب در قالـب بودجه های استانی می شود.