Abstract:
حقوق بشردوستانه، از ابتدا شامل قواعدی بوده است که هدف آن، حمایت از جان افراد و اموال در درگیریهای مسلحانه است (تاریخچه). این حقوق، بهلحاظ مبانی نظری و مصداقهای عملی، در نظریه رایج غربی با نظریه اسلامی دارای تفاوتهایی است که کالبدشکافی نشدهاند (پیشینه). بنابراین، مرزهای هویتی و پایههای بنیادی قوانین حقوق بشردوستانه، همچنان در جوامع غربی و اسلامی مبهم باقی مانده است (مسئله). لذا این پرسش مطرح است که مبانی نظری حقوق بشردوستانه در اسلام چیست؟ و چگونه نظریه اسلامی حقوق بشردوستانه میتواند بر صلح بینالمللی تاثیرگذار باشد؟ (سئوال) گمان ما بر این است که حقوق بشردوستانه اسلامی، برخلاف نوع غربی آن، دو پایة حمایتی در اسلام دارد: یکی کرامت ذاتی، و دیگری کرامت ارزشی انسان (فرضیه). نویسنده با کاربست شیوه تبیینی- تحلیلی (روش)، درصدد پاسخگویی به سئوال مقاله است (هدف). نظریه اسلامی حقوق بشردوستانه، پیشرفتهتر، مستحکمتر، دقیقتر و درعینحال بسیار قدیمیتر از نظریههای غربی است و در آیات قرآن کریم، سنت و کتب فقهی و حدیثی، مباحث حقوق بشردوستانه بینالمللی بهوضوح دیده میشوند. همچنین در اسلام، صلح بر جنگ اولویت دارد (یافته).
From the beginning، humanitarian law contained rules which aimed at protecting the life and properties of people during armed conflicts. (History) This law is different in terms of theoretical foundations and practical manifestations in the popular western theory and the Islamic theory which have not been analyzed. (Background) Therefore، identity borders and foundations of the rules of humanitarian law have remained unknown and ambiguous in western and Islamic communities. (Problem) Thus، the following question is raised: What are the theoretical foundations of humanitarian law in Islam? And how the Islamic theory of humanitarian law can affect international peace? (Question) We assume that: the Islamic humanitarian law، in contrast to its western counterpart، has two supportive bases in Islam، one of them is the inherent dignity of man and the other is his value. (Hypothesis) The author seeks to answer to the research question (Objective) through using explanatory-analytical method. (Methodology) The Islamic theory of humanitarian law is the most advanced، the strongest، and the most exact and at the same time very older than western theories and in the verses of the holy Quran، the tradition of the Prophet، and jurisprudential and narrative books، issues of the international humanitarian law are clearly observed. In addition، peace has priority over war in Islam (Finding).
Machine summary:
"خلاصۀ پیام حقوق بشردوستانۀ بین المللی این است که افرادی کـه در جنـگ و درگیـری شرکت ندارند یا دست از جنگ کشیدهاند، نباید مورد حمله قرار گیرند؛ و نیز سلاحهایی که نظامیان را از غیرنظامیان تفکیک نمیکننـد یـا خـسارت و آسـیب هـای غیرضـروری بـه بـار میآورند، نباید استفاده شوند (دبیرخانۀ کمیتۀ حقوق بشردوستانه ، ١٣٨٣: ٢٩).
آنها بخش مهمی از قواعد فقه را نیز تشکیل می دهند و کتابهای خاصی این گونه قواعد را تحـت عنـوان «الـسیر»، یعنـی طـرز رفتـار در منطقـۀ جنگی، بررسی میکنند (حمیدالله ، ١٣٨١: ٢٨)؛ اما در اصطلاح فقیهان اسـلام، ظـاهرا از قـرن دوم هجری به بعد، «سیره» دو معنای اصطلاحی دیگر یافته است : یک مفهوم خاص، که بـا عنوان «السیرة» از آن یاد میشود و همان شرح حال دورٔە زندگی پیـامبر اسـلامص اسـت ؛ و یک مفهوم عام، که با معنای اول بیارتباط نیست و پایه و اساس حقوق بین الملل اسلامی را پیریزی کرده است که آن را «السیر می نامند.
ایـن امـور، بیـانگر ایـن واقعیت اند که اولا مسائلی که امروزه با عنوان حقوق بشردوستانه مورد توجه جامعۀ بین المللی است ، قرنها پیش توسط اسلام بیان شدهاند؛ ثانیا قـدمت حقـوق بـشردوستانه در اسـلام، یـا به عبارتبهتر، نظریۀ اسلامی حقوق بشردوستانه ، بسیار بیشتر از معاهداتی اسـت کـه بـه ویـژه پس از جنگ جهـانی دوم تـدوین شـدهانـد و امـروزه نیـز در حـال تکامـل انـد."