Abstract:
نظریه نظم از نظریات بنیادین بلاغی است که از دو کتاب ارزشمند عبدالقاهر جرجانی؛ دلائل الاعجاز و اسرار البلاغه بر آمده است مولفه های معنا شناسی تامل برانگیزی با تکیه بر این نظریه در زمینه های علوم قرآنی و ادبیات و شعر پدیدار گشته است. این جستار میکوشد به پرسشهایی نظیر: جرجانی چگونه توانسته با پیوند میان لفظ و معنا و تاکید ویژه بر ساختار درونی کلام چنین نظریه ای را در این گستره مطرح سازد؟ریشه های اصلی این نظریه را در کجا میتوان جستجو کرد؟ و این نظریه چه تاثیری بر دیدگاه زبان شناسان جدید بر جای نهاده است؟باسخ دهد. دراین جستار پس از بررسی زیبایی شناسی و ابعاد و موضوعات وابسته به آن ، ارتباط زیبایی شناسی قرآن کریم در مقوله های اعجاز آن با نظریه نظم مورد بحث و کنکاش قرار خواهد گرفت و آیاتی از سوره های جزء 30 در بافت و ساختار بیانی طبق این نظریه مورد واکاوی قرار می گیرد. در ادامه زیبایی شناسی قرآنی ابعاد آوایی، موضوعی، محتوایی موسیقی و غیره بر پایه دیدگاه جرجانی مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. از آن جایی که جرجانی رویکردهای اساسی عناصر مذکور را تنها در بافت و سیاق درونی کلام کارآمد می داند نه در مولفه های روساخت بلاغی، بنابراین زیبایی آیات جزء 30 بر اساس این نظریه از بافت کلامی و تناسب سیاق چینش حروف و کلمات حاصل می گردد.
Machine summary:
با وجود انواع متعددی از پژوهش ها در زمینه نظریه نظم به نظر می رسد هنوز پژوهشی متمرکز در شکل گیری این نظریه و ریشه های ساختاری آن در دورهای متعدد و به کارگیری دقیق تر مبانی این نظریه از قبیل همبستگی لفظ و معنا و ارتباط نحوی در بافت جمله نه در سطح بلکه در زیر ساخت و کاربرد آن در بررسی آیات جزء 30 قرآن کریم انجام نپذیرفته است.
آیات فوق ارتباط میان لفظ با معنا و تاثیر گذاری حروف در عبارات قرآنی را به تصویر می کشد ، با این وجود زیبایی برآمده از شکل گیری حروف در یک واژه مورد نظر جرجانی و مبنای نظریه نظم نمی باشد؛ از این رو محصول این زیبایی برآیند به کارگیری کلمات در بافت هر عبارت قرآنی برخاسته از معانیی است که با موسیقی الفاظ درهم تنیده است.
2-10- زیبایی شناسی موردی جزء 30 قرآن با تکیه بر نظریه نظم سوره النبإ (عم یتساءلون-1-عن النبإ العظیم-2-الذی هم فیه مختلفون-3-کلا سیعلمون-4- ثم کلا سیعلمون-5–الم نجعل الارض مهادا-6- و الجبال اوتادا-7-) آیات فوق با استفهام آغاز می شود اما استفهامی که به صورت مجرور عم به کار رفته است و متعلق به فعل یتسائلون می باشد حرف جر به صورت مفعول غیر مستقیم عمل می کند چرا که مخاطب می خواهد از چنین پرسشی استعجاب و عظمت سؤال را نشان دهد.