Abstract:
"سرپرستی" یکی از رفتارهای حمایتی، عاطفی و اقتصادی در آموزه های قرآنی است که دارای آثار مثبت فردی و اجتماعی میباشد. این موضوع عنوان مدخلی در دایرة المعارف قرآن لیدن به قلم آونر گیلادی نگارش یافته است. وی پس از ارائه تعریف سرپرستی و بیان کاربرد این اصطلاح در قرآن ، به سیر نزول آیات در این باره توجه نموده و اجمالا به وظایف سرپرستان در تعامل با کودکان و زنان تحت سرپرستی خود اشاره می نمایند. عدم استقصاء مفهوم سرپرستی در قرآن، تعمیم نادرست مصادیق احسان به موضوع سرپرستی، عدم تبیین دقیق مصداق "یتیم"، ارائه تفسیری ناقص از بعضی آیات، انحصار معنای سرپرستی به حمایت اقتصادی، مراجعه محدود به منابع اصلی و غفلت از برخی نکات مهم؛ مهم ترین
نقدهایی است که به مدخل سرپرستی و دیدگاه های مطرح در آن وارد است که در نوشتار حاضر بررسی و نقد شده است.
Machine summary:
عـدم استقصـاء مفهوم سرپرستی در قرآن ، تعمیم نادرست مصادیق احسان به موضوع سرپرستی، عدم تبیـین دقیق مصداق «یتیم »، ارائه تفسیری ناقص از بعضـی آیـات ، انحصـار معنـای سرپرسـتی بـه حمایت اقتصادی، مراجعه محدود به منابع اصلی و غفلـت از برخـی نکـات مهـم ؛ مهم تـرین نقدهایی است که به مدخل سرپرستی و دیدگاه های مطـرح در آن وارد اسـت کـه در نوشـتار حاضر بررسی و نقد شده است .
بررسی سیر نزول آیات مرتبط با موضوع ایتام گویای این امر اسـت کـه بـه دلیـل سـوء استفاده اعراب از ازدواج با دختران یتیم با هدف تصاحب اموال آنان ، قرآن کـریم در آیـه یـاد شده این موضوع را مورد مداقه قرار داده است .
بعضی از مفسران مورد نزول را ازدواج سرپرستان ایتـام بـا دختـران یتـیم بـه سـبب استفاده از اموال آنان و ترک آنان در ایام تهیدستی و کهولت دانسته اند (سیوطی، الدر المنثور، ١٤٠٤: ٢/ ١٨٨؛ طبری، جامع البیان فـی تفسـیر القـرآن ، ١٩٥٤: ٤/ ١٥٥)؛ بنـابراین ، خداونـد متعال سرپرستان را از این عمل بازداشته و از آنان میخواهد که برای دوری از سـتم در حـق دختران یتیم با زنانی ازدواج کنند که موقعیت اجتماعی و خانوادگی آنها زمینه سـتم و تعـدی به اموالشان را فراهم ننماید؛ زیرا ازدواج با یتیمان بدون محبت قلبی و با فاصله سـنی زیـاد و عدم درک متقابل زوجین ، در حقیقت ظلم فاحشی نسبت به حقوق آنهاست (سید قطـب ، فـی ظلال القرآن ، ١٤٠٠: ١/ ٥٧٦).