Abstract:
حقوق شهروندی از مباحث بسیار مهم در حقوق معاصر میباشد اما با توجه به واژه شهروند و اصطلاح حقوق شهروندی، به نظر میرسد بررسی در این باره می تواند راهگشای بسیاری از مسائل از جمله تبیین صحیح حقوق شهروندی شود. شهروندی از مهمترین مفاهیم اجتماعی است که به منظور کمک به شناخت بهتر جامعه، روابط درونی آن و هدایت کنشها و رفتارها خلق شده است. این مفهوم همانند هر مفهوم دیگر در بستر تاریخی- اجتماعی و در درون شبکه های مفهومی،محتوا و معنای خود را آشکار می سازد.از آنجا که در شرایط فعلی شهرها بیش از پیش اهمیت می یابند و با بالا رفتن جمعیت شهری و ظهور کلان شهرها و تجمع ثروت و قدرت های بزرگ،شهرها به واحد هایی با توانایی های بالای سیاسی بدل می شوند.در این میان تقویت شهروندی به طور عام و اخلاق شهروندی به طور خاص می تواند راهی فرهنگی و مناسب برای پیوند دادن حوزه های حقوقی-سیاسی و اجتماعی به یکدیگر باشد.کشور ما در برنامه ریزی های آمایشی شهری از سه دهه پیش تا اندازه ای توانسته اند با به وجود آوردن چند کلان شهر به جای یک کلان شهر،به توزیع جمعیت در سطح کشور کمک کنند.با این وصف،این امر نتوانسته است به خودی خود تاثیری در گسترش اخلاق و فرهنگ شهروندی داشته باشد.با وجود مشکلات و آسیب های اجتماعی- فرهنگی در شهرها،عدم آسایش شهروندان،ایجاد تاثیرات منفی بر سیاست های کلان کشور،شکل گیری و نهادینه شدن اخلاق شهروندی برای ما ضرورتی اساسی دارد.لذا با ارائه پیشنهادات به منظور آگاهی و شناخت جامعه و فعال نمودن مشارکت شهروندان در ترویج اخلاق شهروندی ونهادینه نمودن آن، در احقاق حق شهروندی گامی جدی برداشته و در جهت اجرای کامل حقوق شهروندی تلاشی موثر صورت گیرد.
Machine summary:
در ایـن میـان تقویت شهروندی به طور عام و اخلاق شـهروندی بـه طـور خـاص مـی توانـد راهـی فرهنگی و مناسب برای پیوند دادن حوزه های حقوقی-سیاسی و اجتماعی به یکـدیگر باشد.
وظایف شهروندی میتواند جنبه رسمیتری داشته باشد، مانند پرداخت مالیـات ، یـا خـدمت وظیفه عمومی، یا جنبه غیررسمیتری داشته باشد نظیر بهادادن و محترم شمردن آراء و اندیشه و نظرات دیگر شهروندان و مشارکت فعال در زندگی اجتماع بلافصل خانواده و حوزه همسـایگی و محله زندگی و به عبارتی میتواند وارد حوزه اخلاق نیز شود، یعنی آنچـه بـه اخـلاق شـهروندی معروف است که در قبال عدم رعایت آن ممکن است مجازاتی هم به صورت رسمی وجود نداشته باشد هرچند معمولا تا حد زیادی بر کیفیت زندگی فرد و اجتماع او تاثیرگذار است .
متمم قانون اساسی مشروطه در عین حال کـه در اصـل دول اشـعار مـی داشـت «مـذهب رسمی ایران ، اسلام و طریقه حقه جعفریه و اثنی عشریه است و باید پادشاه ایران دارا و مروج این مذهب باشد» از حقوق شهروندی یکسان بـرای تمـام مـردم و اتبـاع ایـران در مقابـل فـانون و همچنین حمایت قانون از تمام شهروندان و به تعبیر اصل هشتم متمم "اهـالی مملکـت ایـران " سخن گفته بود.
در عین حال بـه خاطر گستردگی و پیچیـدگی ایـن روابط ،موضـوعاتی کـه حقـوق در مـورد آنهـا قـانون گـذاری کرده ،بســیار زیــاد اســت و گفتــه انــد حقــوق در همــه زمینــه هــای مــورد نیــاز انســان اجتماعی،دولت ها،سازمان های بین المللی و به طور کلی اشخاص حقیقی و حقوقی از جهات ملی و فراملی قانون گذاری کرده است (علومی،١٣٤٨: ٢٥) هدف حقوق ،نیز ایجاد نظم در جامعه و جلوگیری از هرج و مرج میباشد.