Abstract:
شناخت ویژگیهای پایدار آبوهوایی هر منطقه میتواند در امر برنامهریزی و آمایش سرزمین نقش مهمّی ایفا کند. تعیین دقیق نواحی پایدار آبوهوایی جهت دستیابی به توسعة پایدار هر منطقه ضروری است. یکی از روشهای نوین تعیین نواحی پایدار آبوهوایی، روشهای آماری چند متغیّره مانند تحلیل عاملی و تحلیل خوشهای با استفاده از GIS است. با توجّه به پهناوری استان کرمان، تنوّع آبوهوایی زیادی در این استان وجود دارد. در این پژوهش، برای شناسایی دقیق نواحی پایدار آبوهوایی این منطقه، از روشهای آماری تحلیل عاملی و تحلیل خوشهای با استفاده از سیستم اطّلاعات جغرافیایی استفاده شده است. بدین منظور 36 متغیّر آبوهوایی از 12 ایستگاه هواشناسی استان در یک دورة آماری 30 ساله (1979-2008) انتخاب شده است. متناسب با فاصلههای ایستگاهها و تغییرات مکانی متغیّرهای انتخابی، شبکهای به ابعاد 15*15 کیلومتر بر روی استان کرمان گسترانده شد. با استفاده از روش کریجینگ مقادیر 36 متغیّر برآورد گردید. به منظور کاهش ابعاد ماتریس دادهها از روش تحلیل عاملی با چرخش واریماکس (عمودی) و از روش تحلیل خوشهای پایگانی به طریق وارْد جهت تعیین نواحی آبوهوایی استفاده شد و نقشههای مربوط با استفاده از GIS ترسیم گردید. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که نواحی پایدار آبوهوای استان کرمان ساختة چهار عامل به ترتیب دما، بارش، رطوبت و باد است که 77/90 درصد واریانس متغیّرهای اوّلیه را تشکیل میدهد. بارزترین ویژگی نواحی پایدار آبوهوایی مناطق جنوبی این استان، گرما، در نواحی کوهستانی بارش، در نواحی جیرفت و کهنوج رطوبت و در نواحی بیابانی باد است. با استفاده از تحلیل خوشهای که بر روی چهار عامل انجام شد و بر اساس امتیازات عاملی، وجود شش ناحیة پایدار آبوهوایی در این استان مشخّص میشود.
It is obvious that the Recognition of climatic features of each region can play an important role in land use and planning. It is necessary to determine climatic stable areas precisely in order to get sustainable development. One of the new methods determining climatic stable areas is statistical multivariable methods such as factor analysis and cluster analysis using Geographical Information System (GIS). Considering the vastness of Kerman province، there are many climatic diversities in this province.
In the present research، statistical methods like factor analysis and cluster analysis using GIS were applied to identify climatic stable areas in the aforesaid region. Therefore، 36 climatic variables were selected from 12 meteorology stations during a statistical 30 -years period (1979-2008). Consistent with the distance of stations and positional variations of the selected variables، a network in 15×15 km dimensions was developed over Kerman province. The values of 36 variables were estimated using Kriging method. Factor analysis method accompanied by varimax (vertical) rotation were used to reduce data matrix dimensions، while cluster analysis method was used to determine the climatic stable areas. Moreover، the related maps were drawn applying GIS.
The findings revealed that the climate of Kerman province is consisted of four factors called temperature، precipitation، humidity and wind، respectively، which include 90.77 percent variance of primary variables. The most outstanding climatic feature of southern areas is heat، while in mountainous area is precipitation، in Jiroft and Kanouj areas is humidity and in dry areas is wind. The presence of six climatic stable areas is specified in this province using cluster analysis performed on four factors and based on factor scores
Machine summary:
"نتایج نشان میدهد کـه منشـأ تشـکیل ابرها و تولید بارش زمستانه برای مناطق شمال شرق استان فارس تا حد معناداری با منشأ تولیـد بـارش بـرای ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1- White & Perry 2- Anyadike 3- Degaetanod and Schulman 4- Gong & Richman 5- Basaliwa 6- Carter 7- Ramos مناطق دیگر استان های فارس ، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد متفاوت است (ناظم السادات ، ١٣٨٧).
اسماعیل نـژاد بـه بررسـی پهنـه بنـدی نـواحی پایـدار آب وهـوایی اسـتان سیسـتان و بلوچستان با روش های تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای و اتوکورولیشن مکـانی پرداختـه اسـت کـه در نهایـت نشان داد آب وهوای استان ، ساختۀ ٥ عامل و ٥ ناحیۀ آب وهوایی است (اسماعیل نژاد، ١٣٨٥: ١٠١).
شیرانی بـا تجزیه و تحلیل هایی که با استفاده از روش های آماری چند متغیره بر روی استان یزد انجام داد، مشخص کـرد که نواحی پایدار آب وهوایی استان متـأثر از ٥ عامـل اسـت و آب وهـوای اسـتان را بـه ٦ ناحیـه تقسـیم نمـود (شیرانی، ١٣٨٧: ٩٥).
برای تعیین نواحی پایدار آب وهوایی استان کرمان به روش تحلیل عاملی بـرای اینکـه بتـوانیم تمـام نقـاط استان را تحت پوشش قرار دهیم متناسب با فواصل ایستگاه و تغییرات مکـانی متغیرهـای انتخـابی، تـوری بـه ابعاد ١٥×١٥ کیلومتر بر روی منطقه گسترانده شد و با روش کریجینـگ مقـادیر ٣٦ متغیـر مربوطـه بـر روی گره های تور برآورد شد و داده های نقطه ای به پهنه ای تبدیل شد.
نتایج و بحث ١- تعیین نواحی پایدار آب وهوایی استان کرمان با استفاده از روش تحلیل خوشه ای با توجه به دارنمای (نمودار خوشه ای) حاصله و محل قطع خوشـه هـا و بـا توجـه بـه فاصـلۀ آنهـا شـش گـروه تشخیص داده شده است (شکل ٢)."