Abstract:
سیل از جمله مخاطرات ناشی از تغییرات اقلیمی و کاربری اراضی در اکثر نقاط دنیاست که سالانه خسارات بسیار زیادی بر جوامع تحمیل میکند. برای مدیریت و پیشبینی سیل خیزی یک منطقه، تخمین پتانسیل ارتفاع رواناب نقش مهمی دارد؛ در این راستا سازمان حفاظت خاک آمریکا (SCS) یکی از موثرترین روش ها را ارائه داده است که برای حوضه های فاقد آمار بسیار مناسب میباشد. مطالعه ی حاضر نیز با هدف محاسبه و تحلیل پتانسیل سیل خیزی در داخل شهر مشکین شهر و حوضهی پیرامونی با استفاده از روش (SCS) انجام شد. با توجه به اینکه محدوده ی مورد مطالعه شامل داخل شهر و حوضه ی پیرامون است و تنوع کاربری بالایی دارد؛ تخمین ضریب رواناب با روشهای دستی به سختی امکان پذیر است. بنابراین به منظور سرعت و دقت در انجام کار، از نرمافزار ArcGIS و الحاقیه های Arc-Hydro و ArcCN-Runoff استفاده گردید. در گام اول نقشهی کاربری اراضی منطقه با جدول شاخص مقایسه و با اطلاعات گروه هیدرولوژیکی خاک تلفیق شد، سپس شماره ی منحنی (CN) که یک عامل مهم در روش SCS است به دست آمد. در گام بعد با لحاظ میانگین بارش و CN، پتانسیل رواناب محدوده محاسبه گردید و نتایج به صورت دو نقشه CN و ارتفاع رواناب، پهنه بندی شد؛ که CN از شمارهی منحنی 32 تا 98 (میانگین 88/ 76) در 5 کلاس و ارتفاع رواناب نیز از صفر تا 99/ 0 (با میانگین 28/ 0 برای کل منطقه و 31/ 0 برای محدودهی داخل شهر)، در 5 کلاس طبقه بندی گردید.
Flooding is a major natural disaster. This phenomenon becomes more important when it is occurring especially in the city. Therefore، prevention of the communities from the impacts is inevitable. The high level of awareness of potential runoff area for flood management is important. Given this importance، this paper deals with the calculation of runoff with SCS method in Meshkinshahr city and its surrounding area، For this purpose، we used GIS software and the accession of the ARC-HYDRO، especially Arc-CN-RUNOFF software. Finally، the layers of soil hydrologic group، the integration of land use and rainfall averages were compared with the index table، then the resulting map was obtained. Curve number Map (CN)، which was proportional to the permeability of the 20 classes. Curve No (32) for areas with high permeability and low runoff and curve number is high (98) for areas with low permeability and high runoff. Dimensional map of the height map is runoff from zero to areas with very high permeability and high runoff starts 99/0، including the use of low permeability to continue. Check the map showed that both CN and RUN-OFF lot to do with the type of the user، so that the use of man-made and synthetic runoff curve number and height are more.
Machine summary:
با توجه به اهمیت موضوع مطالعات فراوانی در این زمینه انجام شده است ، از جمله این مطالعات می توان به کارهایی که توسط اجمال ٣ و همکاران (٢٠١٥)، ویجی ٤ و همکاران (٢٠١٥)، باسکار و سوربابو٥ (٢٠١٤)، اوزتورک و باتوک ٦ (٢٠١١)، 1- Christopher 2- Curve Number 3- Ajmal 4- Viji 5- Bhaskar & Suribabu 6- Ozturk & Batuk ژئون ١ و هـمکاران (٢٠١٤)، عزیزاعباس و هاشـیم ٢ (٢٠١٤)، در ایـران نیز بـه پژوهش هایی که توسط امیراحمدی و همکاران (١٣٩٠)، محمدی مطلق و همکاران (١٣٩٢)، زربازو و همکاران (١٣٩٢)، ملکی و همکاران (١٣٩٣) انجام شده اشاره کرد.
در این مطالعه نیز با توجه به این که شهر مشکین شهر هر از چندگاهی در معرض سیلابهای شدید قرار می گیرد و خسارات فراوانی برجای می گذارد، سعی شد با استفاده از قابلیت های نرمافزار ArcGIS، شمارهی منحنی و ارتفاع رواناب منطقه ی مورد مطالعه محاسبه و در قالب نقشه ارائه گردد.
با وجود اختلاف شدید نوع کاربری در داخل شهر و مناطق حاشیه ای (شکل ٢)، محاسبه دستی ضریب رواناب برای هر کاربری ناممکن بود، بنابراین برای محاسبه و به تصویر کشیدن اطلاعات از قابلیت های نرمافزار GIS Arc استفاده شد؛ لایه های اطلاعاتی گروه هیدرولوژیکی خاک و کاربری اراضی با الحاقیه ArcCN-Runoff در محیط GIS تلفیق شدند و فاکتور شمارهی منحنی (CN) برای محاسبه ی ارتفاع رواناب با روش SCS به دست آمد.
)، و ArcCN-Runoff (تلفیق اطلاعات، تعیین CN، محاسبه ی ارتفاع رواناب) عملیات مربوط به محاسبه ی ارتفاع رواناب مازاد و تعیین شمارهی منحنی در مقایسه با روشهای دستی با دقت و سرعت بیش تری انجام شد که این امر می تواند در فرآیندهای مدیریتی و تصمیم گیری برای مقابله و پیش بینی سیلاب در حوضه های آبخیز و در مناطق شهری توسط متولیان امر بیش از پیش مورد استفاده قرار گیرد.