Abstract:
ظلم ستیزی و عدالت طلبی از اهداف بسیاری از جنبش ها در تاریخ ایران بوده است. این مفاهیم زمانی برجسته می شدند که مردم تحت سلطهٔ حاکمان مستنبد قرار داشتند و اوضاع سیاسی،اجتماعی و اقتصادی رو به وخامت می گذاشت. عصر مغولان و ایلخانان از جمله این دوره های تاریخ ایران است که ظلم و بی عدالتی در جامعه گسترش یافت و باعث پدید آمدن جنبش های مردمی ظلم ستیز و عدالت طلب شد. نهضت شیعی سربداران در قرن هشتم هجری قمری از جنبش های ظلم ستیز و عدالت طلب مخالف مغولان بودکه توانست با بازتولید مفاهیم ظلم ستیزانه و عدالت طلبانه شیعی حدود نیم قرن در خراسان حکومتی را تشکیل دهد . این پژوهش می کوشد تا پاسخی به این سوال دهد که چرا مفهوم ظلم ستیزی و عدالت طلبی بیشترین نقش را در تشکیل و موفقیّت حکومت سربداران خراسان داشته است ؟نتایج پژوهش بر این نکته تاکید دارد که عدالت طلبی و ظلم ستیزی نهضت سربداران تحت تاثیر نهضت عاشورا و فرهنگ اهل بیت قرار داشته است و این نهضت با توسل به این مفاهیم موفق به تشکیل حکومت شد. لذا شناسایی و معرفی اهداف ظلم ستیزانه و عدالت طلبانه نهضت شیعی سربداران از اهداف این پژوهش به شمار می آید. روش تحقیق به شیوه توصیفی و تحلیل و متکی بر منابع کتابخانه ای است.
Machine summary:
عصر مغولان و ایلخانان از جمله این دوره های تاریخ ایران است که ظلم و بی عدالتی در جامعه گسترش یافت و باعث پدید آمدن جنبش های مردمی ظلم ستیز و عدالت طلب شد.
یکی از عواملی که خراسانی ها و به ویژه مردم سبزوار به این نهضت پیوستند، شعارهای ظلم ستیزانه و عدالت طلبانۀ رهبران مذهبی و رهبران سیاسی سربداران بود.
» ظلم ستیزی در نهضت شیعی سربداران تحت تأثیر اندیشه های تشیع اثنی عشری و فرهنگ عاشورا بوده ٣ است که سربداران از آن برای رسیدن به مقاصد خود به خوبی بهره بردند.
نتیجه گیری مفاهیم ظلم ستیزانه و عدالت طلبانه در آموزه های قرآنی و فرهنگ تشیع از اهمیت بی شماری برخوردار هستند و به همین علت در برخی از قیام ها در تاریخ ایران این مفاهیم باعث گرایش مردم به آن ها شده است .
قیام سربداران خراسان از جمله قیام های ظلم ستیزانه و عدالت طلبانۀ موفق در تاریخ ایران است که الگویی برای قیام های بعد از خود شد.
رهبران مذهبی سربداران خراسان چون شیخ خلیفه و شیخ حسن جوری تحت تأثیر مفاهیم و اعتقادات فرهنگ شیعی به مفهوم ظلم و عدالت پرداختند و موفق شدند مردم را با این مفاهیم آشنا و از آن در برابر بیگانگان استفاده نمایند.
نهضت سربداران خراسان پس از تشکیل حکومت یکی از سیاست های خود را حمایت و دفاع از قیام های ظلم ستیزانه و عدالت طلبانه قرار داد که برخی از این حمایت ها به صورت مستقیم و برخی به صورت غیر مستقیم بوده است .