Abstract:
اوضاع نابسامان اقتصاد ایران مقارن روی کارآمدن سلسله پهلوی تحولی عظم در این عرصه را ضروری می نمود. حکومت پهلوی اول در جهت بهبود این اوضاع تلاش بسیاری کرد و اصلاحات مهمی انجام داد، هرچند که این اصلاحات به واسطه کشیده شدن آتش جنگ دوم جهانی به ایران، متوقف شد اما وضع قوانین جدید مالی، منجر به ایجاد تحولات بنیادی مالی و تجاری در عرصه اقتصاد گردید. در این مقاله، نوسانات تراز بازرگانی کشور در عصر پهلوی اول تا زمان اشغال ایران مورد بررسی قرار گرفته است تا ضمن واکاوی این مولفه مهم اقتصادی، نمونه ای از اصلاحات اقتصادی ایران در عصر پهلوی اول مورد پژوهش و ارزیابی قرار گیرد. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی و به کارگیری اسناد آرشیوی، در پی پاسخ به این پرسش است
که اقدامات اصلاحی رضاشاه چه تاثیری بر روند صادرات و واردات برجای گذاشت؟ بر اساس یافته های پژوهش، در عصر پهلوی اول با اصلاحات تجاری ازجمله انحصار واردات نقره توسط دولت، عدم اعطای ضرب سکه به دیگران، اتخاذ واحد طلا به عنوان پشتوانه پول، نظارت در بروات خارجی و همچنین تصویب دو قانون مهم تفتیش و نظارت در خریدوفروش ارزهای خارجی و قانون انحصار تجارت خارجی، کشور ایران توانست با ایجاد موازنه در صادرات و واردات، رشد نسبی اقتصادی را دارا گردد. هرچند که این رشد با اشغال ایران توسط متفقین به واسطه عللی چون قطع تشویق های دولت برای صادرات، کم شدن واردات به علت کمبود ارز، نیاز متفقین برای تامین هزینه های خود به ریال و ممنوعیت صدور اقلام کشاورزی، روند صادرات
و واردات را دچار اختلال گردانید و در نهایت بازرگانی خارجی ایران را با محدودیت، زیان مالی و کاهش درآمد مواجه نمود.
Due to the poor economic conditions coincided with the rise of Pahlavi dynasty in Iran, a great
development in this area seemed necessary. The first Pahlavi regime made a lot of efforts to improve
this situation and carried out widespread reforms. However, these reforms by pulling the Second
World War to Iran ceased, the imposition of new financial legislation caused great financial and
commercial changes in the economic sphere. In this paper, the fluctuations in balance of trade
in the first Pahlavi era until the occupation of Iran are studied to analyze this important economic
component and evaluate a case of the economic reforms in the first Pahlavi era.
The present article, through analytical method and using archival documents, tries to answer to this
question: “what were the impacts of Reza Shah’s corrective measures on the export and import of the
country?” According to the findings of the research, in the first Pahlavi age, with trade reforms, including the
monopoly of silver import by the government, denial of minting the coin to others, making gold as backing the
money, observation on the foreign bills and the imposition of two important rules: inspection and supervision
in the buying and selling of foreign currencies and the monopoly of foreign trade, Iran country managed to
create a balance in exports and imports and achieve a relative economic growth. However, this growing with
occupation of Iran by the Allies due to some reasons such as: cutting the government encouragement to
exports, reduction of imports due to currency shortage, the need for the Allies to meet their costs on Rial
(IRR) and a ban on export of agricultural commodities that disrupted the export and import process. At the
end, the Iran’s trade was faced with limitation, financial loss and declining revenues.
Machine summary:
"مقاله حاضر با روش توصیفیتحلیلی و به کارگیری اسناد آرشیوی، در پی پاسخ به این پرسش است که اقدامات اصلاحی رضاشاه چه تأثیری بر روند صادرات و واردات برجای گذاشت ؟ بر اساس یافته های پژوهش ، در عصر پهلوی اول با اصلاحات تجاری ازجمله انحصار واردات نقره توسط دولت ، عدم اعطای ضرب سکه به دیگران ، اتخاذ واحد طلا به عنوان پشتوانه پول ، نظارت در بروات خارجی و همچنین تصویب دو قانون مهم تفتیش و نظارت در خریدوفروش ارزهای خارجی و قانون انحصار تجارت خارجی، کشور ایران توانست با ایجاد موازنه در صادرات و واردات ، رشد نسبی اقتصادی را دارا گردد.
هرچند که این رشد با اشغال ایران توسط متفقین به واسطه عللی چون قطع تشویق های دولت برای صادرات ، کم شدن واردات به علت کمبود ارز، نیاز متفقین برای تأمین هزینه های خود به ریال و ممنوعیت صدور اقلام کشاورزی، روند صادرات و واردات را دچار اختلال گردانید و درنهایت بازرگانی خارجی ایران را با محدودیت ، زیان مالی و کاهش درآمد مواجه نمود.
فرض پژوهش بر این است که تلاش های چندین ساله دولت پهلوی اول در راستای رشد تجارت خارجی نه تنها منجر به ایجاد تعادل در صادرات و واردات گردید، به کل پـشیی گرفتن رشـد صادرات بر واردات را نزی به هرماه داشـت ؛ اما این روند به واسطه اشــغال با خلل وارد گشــته و تراز بازرگانی ایران را با نوساناتی که به زیان اقتصاد کشور بود، مواجه ساخت ."