Abstract:
واژه ﻟﻌﻦ و ﻣﺸﺘﻘﺎت آن در ﻣﺠﻤﻮع 41 ﺑﺎر در ﻗﺮآن ﺑـﻪ ﮐـﺎر رﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ. اﯾـﻦ ﻣﻘﺎﻟـﻪ ﺑـﺎ ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮی روش ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ای و ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎ، ﺑﺎ ﻣﺒﻨـﺎ ﻗـﺮار دادن دﯾـﺪﮔﺎه ﻣﻔﺴـﺮان و ﺑـﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﮐﺘﺐ ﻟﻐﺖ در ﺻﺪد ﺗﺒﯿﯿﻦ دﻗﯿﻖ اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ واژه ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑـﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ، ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ آن ﺑﺎ واژﮔﺎن ﻣﺸﺎﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮده و وﺟـﻮه ﻣﻌﻨـﺎﯾﯽ آن در ﻗـﺮآنﭼﯿﺴﺖ. ﻃﺒﻖ ﺑﺮرﺳﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ واژه ﻟﻌﻦ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ آن ﻃﺒﻖ ﺑﯿﺎن ﻗـﺮآن ﺑـﻪ زﻣـﺎن اﻣﺖ ﻫﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ ﻣﯽ رﺳﺪ، در اﺻﻞ ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی دوری از رﺣﻤـ ﺖ اﺳـﺖ و ﺑـﺎ واژﮔـﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺐّ، ﻗﺘﻞ، ﺑﻬﻞ و ﺑﻌﺪ ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ داﺷﺘﻪ و در ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺷﺶ وﺟﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ دوری از رﺣﻤﺖ، ﻋﺬاب، ﻣﺴﺦ ﮐﺮدن، ﻏﻀﺐ اﻟﻬﯽ، ﺟﺎری ﺷﺪن ﺣﺪ و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﮐﺎر رفته اﺳﺖ.
Machine summary:
طبق بررسی صورت گرفته واژه لعن که پیشینه آن طبق بیان قرآن به زمان امتهای پیشین میرسد، در اصل لغت به معنای دوری از رحمت است و با واژگانی مانند سب، قتل، بهل و بعد ارتباط معنایی داشته و در قرآن به شش وجه معنایی دوری از رحمت، عذاب، مسخ کردن، غضب الهی، جاری شدن حد و نفرین کردن به کار رفته است.
دوری از رحمت از مشهورترین معانی واژه لعن در تفاسیر ذیل آیات مربوطه، دوری از رحمت خداوند است، آیات بسیاری گواه این مطلب است؛ به عنوان مثال غالب مفسران(سمرقندی، بیتا: 1/72؛ طبرسی، 1372: 1/254؛ ثعلبی، 1422: 1/234؛ آلوسی، 1415: 1/106؛ طیب، 1378: 2/96؛ قرشی، 1317: 1/190) واژه لعن در آیه: ﴿و قالوا قلوبنا غلف بل لعنهم الله بکفرهم فقلیلا ما یؤمنون ﴾(بقره/88) را به معنای دوری از رحمت خداوند دانستهاند، البته برخی دیگر دوری از خیر را ذکر کردهاند(بحرانی، 1416: 1/271؛ ابنعاشور، بیتا:1/582) که میتوان آن را مصداق رحمت دانست.
در آیه: ﴿إن الذین کفروا و ماتوا و هم کفار أولئک علیهم لعنة الله و الملائکة و الناس أجمعین﴾ (بقره/161) نیز غالب مفسران(نک طبرسی، 1372: 2/ 140) واژه لعن را به معنای دوری از رحمت گرفته و بیان کردهاند لعنت از خدا هم به قول و هم به فعل است.
برخی هم معنای دوری از ثواب(طوسی، بیتا: 3/214؛ طبرسی، 1372: 5/172) و خیر(ابن کثیر، 1419: 2/285)، دوری از هدایت(قمی مشهدی، 1368: 3/418) و خوار کردن(سمرقندی، بیتا: 1/307؛ طبری، 1412: 5/77) را آوردهاند که میتوان گفت این موارد، همگی از مصادیق دوری از رحمت است.