Abstract:
ﺳﻤﺒﻞ و ﻧﻤﺎد ﺟﺎﯾﮕﺎه وﯾﮋه ای در ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﮐﻪ ﻋﻠﻮﻣﯽ ﻫﻤﭽﻮن؛ ﻋﺮﻓﺎن، رواﻧﺸﻨﺎﺳـﯽ، ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ، ﻫﻨﺮ و ادﺑﯿﺎت ﺑﺮای ﺑﯿﺎن اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﺳﻤﺒﻞ روی ﻣﯽ آورﻧﺪ. در ﺷﻌﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﯾﺮان ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪن ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎص ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﻔﻘﺎن و اﺳﺘﺒﺪاد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻬﻠـﻮی ﭘـﯿﺶ آﻣـﺪهﺑـﻮد، ﮔـﺮاﯾﺶ ﺑـﻪ ﻧﻤـﺎد و ﺳﻤﺒﻞ رواج ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و ﺷﺎﻋﺮاﻧﯽ ﻫﻤﭽﻮن؛ ﻧﯿﻤﺎ ﯾﻮﺷﯿﺞ، ﺑﻬـﺎر، اﺧـﻮان ﺛﺎﻟـﺚ، ﻫﻮﺷـﻨﮓ اﺑﺘﻬـﺎج، ﺳـﻬﺮاب ﺳـﭙﻬﺮی و ... ﺑـﺮای ﺑﯿـﺎن اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎ و ﺑﺎورﻫﺎی ﺧﻮد در ﺳﺮوده ﻫﺎﯾﺶ از ﺳﻤﺒﻞ و ﻧﻤﺎد ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﻧﺪ. »اﻃﺎق آﺑﯽ« اﺛﺮ ﻧﻤﺎدﯾﻦ و ﺳﻤﺒﻠﯿﮏ از ﺳـﻬﺮاب ﺳﭙﻬﺮی ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در واﭘﺴﯿﻦ ﺳﺎل ﻫﺎی ﻋﻤﺮ ﺳﻬﺮاب در ﺳﻪ ﺑﺨﺶ (اﻃﺎق آﺑﯽ، ﻣﻌﻠﻢ ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﺎ، ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﺑﺎ اﺳﺘﺎد) ﺑﻪ ﻧﮕـﺎرش در آمده است. بیشتر عناصر سمبلیکی که در اطاق آبی به کار گرفته شده اند در اشعار و سروده های سهراب سپهری نیز مشاهده ﻣﯽ ﺷﻮد. وی در اﯾﻦ اﺛﺮ از رﻧﮓ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﻤﺒﻠﯿﮏ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ؛ رﻧﮓ ﻫﺎی آﺑﯽ، زرد، ﺳـﻔﯿﺪ و سیاه در اﻃﺎق آﺑﯽ، ﺑﺴﺎﻣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ای دارﻧﺪ و ﻫﺮ ﮐﺪام از آﻧﻬﺎ در ﭘﯽ اﻟﻘﺎی ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺧﺎﺻـﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ، اﻓـﺰون ﺑـﺮاﯾﻦ، ﺣﻀـﻮر ﺳـﻤﺒﻠﯿﮏ اﻋﺪاد (ﻫﻔﺖ و ﻫﺸﺖ) و ﺟﺎﻧﻮراﻧﯽ ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺎرو ﮔﺎو، ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺷﮑﺎل ﻫﻨﺪﺳﯽ ﭼﻮن ﻣﺮﺑﻊ و داﯾـﺮه در اﯾـﻦ اﺛـﺮ ﺑـﻪ ﭼﺸـﻢ ﻣﯽ آﯾﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان «ﺗﺄﻣﻠﯽ ﺑﺮ ﺳﻤﺒﻮﻟﯿﺴﻢ اﻃﺎق آﺑﯽ» ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﺗـﺎ ﺑـﻪ روش ﺗﻮﺻـﯿﻔﯽ - ﺗﺤﻠﯿﻠـﯽ، ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺳﻤﺒﻠﯿﮏ در اﻃﺎق آﺑﯽ ﺳﻬﺮاب ﺳﭙﻬﺮی را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﺪ.
Machine summary:
تأملی بر سمبولیسم اطاق آبی اثر سهراب سپهری محمد معین صفاری عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور واحد مرودشت چکیده سمبل و نماد جایگاه ویژه ای در تحقیقات جهانی به خود اختصاص داده است به گونه ای که علومی همچون ؛ عرفان ، روانشناسـی، جامعه شناسی، هنر و ادبیات برای بیان اندیشه ها و مفاهیم خویش به سمبل روی میآورند.
وی در این اثر از رنگ ها به عنوان یکی از عناصر سمبلیک بسیار استفاده کرده است ؛ رنگ های آبی، زرد، سـفید و سـیاه در اطاق آبی، بسامد قابل توجه ای دارند و هر کدام از آنها در پی القای معانی خاصـی هسـتند، افـزون بـراین ، حضـور سـمبلیک اعداد (هفت و هشت ) و جانورانی نمادین همچون مارو گاو، همچنین اشکال هندسی چون مربع و دایـره در ایـن اثـر بـه چشـم میآیند؛ بنابراین ، پژوهش حاضر با عنوان «تأملی بر سمبولیسم اطاق آبی» بر آن است تـا بـه روش توصـیفی-تحلیلـی، عناصـر سمبلیک در اطاق آبی سهراب سپهری را بررسی کند.
سمبولیسم ، سمبل ، سهراب سپهری، اطاق آبی ١- مقدمه با وجود اینکه کارکرد سمبل و نماد در پهنۀ ادب فارسی تنها منحصر به دوران معاصر نیست چرا که در ادب کلاسیک فارسی از جمله سروده های عطار، حافظ ، مولوی و سنایی بسیار از عناصر نمادین و سمبلیک به کار گرفته شده است .
هر کس که خواسـتار رنـگ آبی است ، خواستار آرامش و محیط بیسر و صدا، دور بودن از ناراحتیها و اضطراب هاست ، محیطی که روابـط فـرد بـا سـایرین راحت و آسوده و به دور از ستیز میباشد؛ و این رویکرد نمادین و سمبلیک در توصیفاتی که سهراب سپهری در مورد اطاق آبـی ارائه میدهد، صدق میکند.