Abstract:
نقش مایه طاووس یکی از برجسته ترین نگاره های جانوری است که به صورت انتزاعی و هندسی در گلیم بافته های عشایری به ویژه اقوام شاهسون و قشقایی به وفور دیده می شود. تنوع نقش این پرنده در دست بافته های گلیمی دو قوم نام برده، انگیزه ای شد تا این نگاره از زوایای مختلفی همچون نقش، رنگ و فرم شناسایی، معرفی، طبقه بندی و سپس بررسی و تحلیل شود. لذا این مقاله در پی پاسخ دادن به سوالات زیر است: مهمترین وجه اشتراک و افتراق نقش مایه طاووس در دست بافته های دو قوم شاهسون و قشقایی کدام اند؟ و تنوع فرمی این نقش در دست بافته های کدام قوم بیشتر است؟ فرضیه مورد نظر حاکی از این نکته است که طاووس بافته شده در گلیم بافته های قشقایی نسبت به دست بافته های ایل شاهسون از تنوع فرمی و رنگی بیشتری برخوردار است. از مهم ترین اهداف این تحقیق علاوه بر جمع آوری و طراحی انواع نگاره های طاووس در دست بافته های دو قوم و نمایش آن ها در جداول جداگانه، بررسی و تحلیل انواع آن و تاثیر و تاثر پذیری شان از یکدیگر بوده است. روش تحقیق در این پژوهش علاوه بر مطالعات میدانی (به خصوص یافتن انواع نگاره های طاووس) و کتابخانه ای، از نوع توصیفی- تحلیلی است. کاربرد نمادین برخی از نقش مایه ها مانند ستاره هشت پر بافته شده بر بال طاووس ها، هم نشینی آن با نقش مایه های چخماق، شانه و بز در جهت تبیین پدیده های جوی (به ویژه باران) از دوران های پیش از تاریخ در ایران و بین النهرین و طاووس های دو سر شاخص ایل شاهسون که در اثر کوچ و سایر مراودات ها در گلیم های قشقایی و ایلات عرب خمسه نظیر عرب جنی مشاهده می شود، از مهم ترین یافته های این پژوهش به شمار می آید.
Peacock is one of the most prominent animal motifs which can be seen as abstract or geometric shapes in kilims woven by nomadic tribes، especially Shahsavan and Qashqai. The diversity of this motif in hand-woven kilims of these two tribes led the author to introduce، classify and then analyze it from different viewpoints such as color and shape. This paper tries to answer the question: What are the most important similarities and dissimilarities of peacock motifs woven by Qashqai and Shahsavan tribes? And which tribe shows more ethnic diversity? The hypothesis suggests that peacocks woven by Qashqai tribe enjoy more variety of form and color than those by Shahsavan tribe. The research method is field study (especially by finding of peacock motif) and library-based one، and this is of analytical-descriptive research. Two-heads peacocks of Shahsavan tribe which have been transferred to the kilims of Qashqai tribe and the Khamse Arab tribes such as Arab Jenni tribe via migration and other communications are seen as the most important findings of this study.