Abstract:
خاقانی، شاعر بزرگ و نامآور قرن ششم، بهراستی یکی از درخشانترین چهرههای ادب ایران است که به سرودن شعر پیچیده و دیریاب شناخته شده است. زبان ویژة شعر خاقانی، کاربرد انواع ترکیبات بدیع، آفرینش مضامین نو، کاربرد علوم زمانه در شعر، التزام به رعایت انواع آرایههای لفظی و معنوی، کاربرد تشبیهات و استعارههای دور از ذهن و کنایات و... ازجمله نکاتی است که با پیچیدهکردن شعر خاقانی، آن را دور از دسترس همگان قرار داده است؛ افزونبر این نکات بخش درخور توجهی از دشواریهای شعر این شاعر به سبب ضبطهای نادرست اشعار اوست. در این جستار کوتاه سعی شده است تا یکی از قصاید شورانگیز خاقانی با عنوان «نهزة الارواح و نزهة الاشباح» از نظر تصحیفات نقد و بررسی شود. این قصیده نتیجة دومین سفر حج اوست و در آن از شور و احساسات حاجیان و وصف منازل کعبه از بغداد تا مکه سخن به میان آمده است؛ بیتوجهی به ویژگیهای سبکی خاقانی برخی از این تصحیفات و تحریفات را ایجاد کرده است و البته بخشی از آن باتوجهبه متون جغرافیایی، طبی، فقهی و... تصحیحپذیر است.
Khaqani، the renowned and great poet of sixth century (AH) is truly one of the most brilliant figures of the Persian literature that is known for having the difficult and onerous poetry. Of course، what that has wrapped Khaqani’s poetry is not only his own poetic language and utilization of various forms of new combinations and creations of neoteric contents and using sciences of own period and obligation to heeding literal and inward of poetic arts and far-fetched similes and metaphors and allusions and etc. ; because a large part of the difficulty of his poetry is related to incorrect texts of his Divan. In this short article، it has been tried to review and to evaluate distortions of one of Khaqani’s sensational odes (Qasidah) that called as ‘Nohzat ul Arvah and Nozhat ul Ashbah’ written in his second traveling to Hajj whose the poet has described in it passion and senses of pilgrims and has accounted habitations of traveling from Baghdad to Mecca .Some of these distortions and falsifications is related to neglecting stylistic features and some of them can be corrected by Geographic and medical and legal books، etc.
Machine summary:
در بین این تصحیحات یک نکته مشترک وجود دارد و آن اینکه هیچ یک از این تصحیح ها بـه تنهـایی کامـل نیسـتند و در آنها نقص های درخور توجهی مشاهده میشود که بیشتر بر اثر بدخوانیها و تصحیفات ١ کاتبان و گاهی مصححان به وجـود آمده است ؛ بنابراین برای یافتن ضبط صحیح اشعار خاقانی افزون بر توجه همه جانبه به نسخه های خطی معتبر و چاپ هـای دیوان ، باید آنها را ازنظر سبک شعری و متون و منابع معتبر علمی دیگر نیز بررسی کرد و سنجید تا ضبط نهایی از هر منظـر صحیح باشد؛ به بیان دیگر هم نسخه های خطی معتبر آن را تأیید کند و هم با منابع دیگر هیچ تضـادی نداشـته باشـد؛ زیـرا اگر همۀ جوانب تصحیح رعایت نشود، شرح های برخاسته از این ضبط های ناقص نیز سودمند نخواهد بود.
مخروط ؟ آمـــده تــا نخلــه محمــود و در راه از نشـــاط حنظــل مخــروط را نــارنج گــیلان دیــده انــد (خاقانی، ١٣٨٥: ٩٣) این کلمه ، در همۀ چاپ های دیوان خاقانی در ایران ، به صورت مخروط ثبـت شـده اسـت و در لغـت نیـز بـه معـانی خراشیده شده ، پوست کنده ، رندیده شده و شکل هندسی خاص کاربرد یافته است ؛ اما برای این واژه در ایـن بیـت معنـای سنجیده ای نمیتوان در نظر گرفت ٦ و به همین سبب همۀ شارحان دربارة آن هیچ شرح و تحلیلی ارائه نکرده اند و گویی آن را به کلی نادیده انگاشته اند.