Abstract:
ﻣﺴﺠﺪﺟﺎﻣﻊ ﮐﺎﺷﺎن از ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺑﻨﺎﻫﺎی ﺛﺒﺖ ﺷﺪه دوره اﺳﻺﻣﯽ در ﮐﺎﺷﺎن اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻣﺴـﺠﺪ دارای ﺳـﻪ ﻣﺤـﺮاب ﮔﭻ ﺑﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ در ﮔﻨﺒﺪﺧﺎﻧﻪ و دو ﻣﺤﺮاب در ﺷﺒﺴﺘﺎن ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺮار دارد. ﺑﺮای ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻗـﺪﻣﺖ ﻣﺤـﺮاب ﮔﭻ ﺑﺮی اﺻﻠﯽ، از آﺟﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺮای ﺳـﺎل ﯾـﺎﺑﯽ ﺗﺮﻣﻮﻟﻮﻣﯿﻨﺴـﺎﻧﺲ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺑـﺮداری ﺷـﺪ و ﻧﯿـﺰ ﺑـﺮای ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ رﻧﮕﺪاﻧﻪ ﻫﺎی ﺑﻪ ﮐﺎررﻓﺘﻪ در ﺗﺰﯾﯿﻨﺎت ﻣﺴﺠﺪ در دوره ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ، از ﻫﻤﮥ ﺑﻘﺎﯾﺎی رﻧﮓ در دو ﻣﺤﺮاب ﺷﺒﺴﺘﺎن ﺷـﻤﺎﻟﯽ و ﮔﭻ ﮔﭻ ﺑﺮی ﻫﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداری ﺷﺪ. ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺑﻪ ﮐﺎررﻓﺘﻪ در رﻧـﮓ ﻫـﺎ، ﺑﺮرﺳـﯽ ﻧـﻮع ﻣـﻺت و اﺟـﺰای ﮔﭻ ﺑﺮی از ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮپ ﻧﻮری ﭘﻺرﯾﺰان )PLM( وﭘﺮاش ﭘﺮﺗﻮ اﯾﮑﺲ )XRD( و ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻋﻨﺼﺮی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫـﺎ از ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮپ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯽ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﭘﺎﺷﻨﺪﮔﯽ ﭘﺮﺗﻮ اﯾﮑﺲ )SEM-EDX اﺳﺘﻔﺎده ﺷـﺪ. ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺑـﺮای ﺑﺮرﺳـﯽ ﻧـﻮع ﻣﻺت و اﺟﺰای ﮔﭻ ﺑﺮی و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮاد آﻟﯽ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺎررﻓﺘﻪ در ﮔﭻ و رﻧﮕﺪاﻧﻪ، از روش ﻃﯿﻒ ﺳـﻨﺠﯽ زﯾـﺮ ﻗﺮﻣـﺰ )FTIR( اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﺎل ﯾﺎﺑﯽ آﺟﺮ از ﻣﺤﺮاب ﻗﺪﯾﻤﯽ روﯾﯽ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺨـﺶ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ 20 ± 550 ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ در دوره ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻣﻮاد ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ﺑـﺮای رﻧﮓ آﺑﯽ از ﻹﺟﻮرد در ﺗﺰﯾﯿﻨﺎت ﻣﺤﺮاب ﻗﺪﯾﻤﯽ، از ﻣﺎﻹﮐﯿﺖ ﺑﺮای رﻧﮓ ﺳﺒﺰ، از ﺳﺮﻧﺞ ﺑﺮای رﻧﮓ ﻗﺮﻣـﺰ و از ﺳـﻔﯿﺪ ﺳﺮب ﺑﺮای ﺗﻬﯿﮥ رﻧﮓ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﺑﺮرﺳـﯽ، ﻧـﻮع ﮔـﭻ ﺑـﻪ ﮐﺎررﻓﺘـﻪ، ﺗﺮﮐﯿﺒـﺎت اﻓـﺰوده و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻋﻤﻞ آوری آن ﻧﯿﺰ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪ.
Machine summary:
برای تعیـین قـدمت محـراب گچ بری اصلی، از آجر به دست آمده برای سـال یـابی ترمولومینسـانس نمونـه بـرداری شـد و نیـز بـرای شناسـایی رنگدانه های به کاررفته در تزیینات مسجد در دوره های مختلف ، از همۀ بقایای رنگ در دو محراب شبستان شـمالی و گچ گچ بری ها نمونه برداری شد.
نتایج نشان داد که در دوره های مختلف از مواد متفاوتی استفاده شده است ؛ برای مثال بـرای* کارشناس ارشد باستان سنجی و کارشناس مرمت آثار تاریخی دانشگاه هنر اسلامی تبریـز، نویسـندٔە مسـئول / gmail.
(رجوع شود به تصویر صفحه) (رجوع شود به تصویر صفحه) به دلیل اهمیت مسجدجامع کاشان ، شناسایی رنگ های به کاررفته در تزیینات گچ بریهای آن که در دو دورٔە مختلف صورت گرفته و اهمیت دسترسی به مواد و مصالح را در دو دورٔە تاریخی نشان می دهد، ضروری به نظر میرسد.
٢. نتایج و بحث درخصوص سال یابی و شناسایی مواد و مصالح و رنگدانه های به کاررفته در تزیینات گنبدخانه و شبستان اصلی مسجدجامع کاشان ، تاکنون پژوهشی صورت نگرفته است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) نتیجه گیری در این پژوهش رنگدانه ها، بست و نوع گچ مورد استفاده در ساخت تزیینات مسجدجامع کاشان در دو دوره شناسایی شد.
(رجوع شود به تصویر صفحه) -بررسی رنگدانه های به کاررفته در تزیینات و نقاشیها در محراب قدیمی از رنگدانه های لاجورد و سرنج استفاده شده است .