Abstract:
مسئله مورد پژوهش عبارت است از مبناپژوهی فقهی و حکمشناسی تغییراتی که در مخلوقات براساس مهندسی و اصلاح ژن صورت میگیرد. براساس آیات قرآن، خداوند، عالم را مسخّر انسان قرار داده است. لازمه این تسخیر، جواز تصرف انسان در عالم و تغییر آن به منظور بهرهبری است؛ ولی در آیه 119 سوره نساء، تغییر خلقت از پروژههای شیطان برای گمراهی بشر معرفی شده است. پژوهش حاضر در دو مقام بحث میکند: یکم آنکه مرز جواز تصرف در عالم براساس جواز تسخیر و منع تغییر خلقالله چیست؟ دوم آنکه تغییرات مهندسی ژنتیک از کدام است؟ در قسمت یکم و در ارتباط با آیه مورد نظر، درمجموع چهار دیدگاه با عناوین ذیل وجود دارد: 1. دلالت آیه بر حرمت مطلق تغییر خلقت؛ 2. دلالت آیه بر حرمت تغییر دین خدا؛ 3. دلالت آیه بر نکوهش تغییر درون انسان؛ 4. دلالت آیه بر حرمت تغییر ناهمسو با هدف خلقت پدیدهها. دیدگاه چهارم، اندیشه صحیحی است که مفهوم آفرینش الهی و رقم زدن جعلی برخلاف آن را تبیین و مرز میان تسخیر و تغییر را روشن میسازد و درعینحال، از لوازم ناصحیح اندیشههای دیگر خالی است. در مقام دوم نیز دو دیدگاه وجود دارد. برخی مهندسی ژنتیک را تغییر مذموم و بعضی تسخیر ممدوح میدانند. بنا بر نظر مختار، مهندسی ژنتیک، ابزاری مشترک است که برای هدایت آن به راه تسخیر، به وضع قانون نیازمندیم.
Machine summary:
ولی ازآنجاکه این موضوع با عنوان خاصی به خود، در اسناد شرعی وجود ندارد، باید کشف آن را در اسناد عام شرعی، که ناظر به گستره جواز و عدم جواز تغییر خلقت است، پیگیری کرد، ازاینرو مسئله پژوهش حاضر، بهصورت دقیقتر عبارت است از اینکه تغییراتی که در مخلوقات براساس مهندسی و اصلاح ژن صورت میگیرد، براساس اسناد عام شرعی در فقه امامیه چه حکمی دارد؟ خداوند در قرآن کریم در آیات متعددی، از تسخیر آسمان و زمین برای انسان سخن گفته است (ر.
در این بزنگاه است که لایهای دیگر از مسئله مورد سخن، برداشته میشود و خود را اینچنین مینمایاند که: مرز این تغییر ممدوح (تسخیر) و آن تغییر مذموم (تغییر خلق الله) چیست؟ آیا میتوان به لحاظ فقهی به معیاری رسید و بین این دو جدایی افکند؟ تغییراتی که در مخلوقات براساس مهندسی و اصلاح ژن صورت میگیرد، از تسخیر ممدوح است یا تغییر مذموم؟ برایناساس از گستره حرمت تغییر خلق الله سخن به میان میآوریم تا بهعنوان قانون کلی و کبرای استدلال، نقشآفرینی کند (مبنای فقهی)، سپس از مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته به عنوان مصداق و صغرای قياس سخن به میان میآوریم.
اصل مرجع با توجه به مطالب پیشگفته، رقمزدن جعلی در گستره جعلالله به معنای تغییر خلقالله است و خارج از این گستره، تصرفات انسان بر اساس تسخیر عالم که حق متعال برای بشر پیش آورده است، نعمت بزرگی میباشد؛ ولی تطبیق این قانون مانند بسیاری از قوانین دیگر، دارای مصادیق روشن و مصادیق مشکوک است؛ برای نمونه، به موارد ذیل که احتمال بروز شک را به دنبال دارد، اشاره میشود: ـ اگر انسان خود را با وازکتومی و...