Abstract:
شاعران و نویسندگان در هر گوشهای از جهان و در هر دورانی، پیوسته از آرا، افکار و اندیشههای یکدیگر تاثیر میپذیرند. این پژوهش که به روشی توصیفی – تحلیلی و برپایههای اصول مکتب آمریکایی تدوین شده، مقایسهای تطبیقی میان مبانی فکری و زیرساختهای اعتقادی دو شاعر نامور ایرانی و عرب است. نگارندگان در این مقاله نخست به بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی و فکری این دو اندیشمند برجسته پرداختهاند. چه اینها در شکلگیری شخصیت فردی و ادبی آن دو نقش به سزایی داشتند. تا بدانجا که آرا و افکار دو شاعر متاثر از اوضاع و احوال زمانهشان بوده است. بیشک میان اندیشههای آن دو تشابهای نزدیک وجود دارد، به طوری که در بیشتر موارد شبح سخنان ابوالعلاء در آرای خیام جان میگیرد. دو شاعر با وجود دیدگاههای فلسفی مشابه غالبا همصدا، همسخن و همعقیده با یکدیگر بودهاند؛ البته گاهی نگرش آن دو با یکدیگر تفاوت داشته که بیان این تشابهها و اختلافها از دستاوردهای اصلی این پژوهش است
Machine summary:
"در واقع آنان به دنبال یافتن این پرسش بوده اند که چه شباهتها و تفاوتهایی میان افکار دو شاعر وجود دارد و این مضامین تا چه اندازه بر سبک هنری آنان تاثیر داشته است ؟ پیشینه تحقیق : درباره سخن سرای بلندآوازه ایرانی، حکیم عمر خیام نیشابوری و نیز اندیشمند ژرف اندیش جهان عرب ، ابوالعلای معری، کتابها و مقاله های بیشماری به طور جداگانه یا در حوزه ادبیات تطبیقی نوشته شده است .
شاعر نیز امیدی ندارد که خداوند این درد را مداوا سازد (١٩٩٢: ١٧١): والــمــوت داء الــبــرایــا لایــفــارقــهــا و مــاتــؤمــل أن الله شـــــافــیــهــا خیام نیز درباره مرگ بسیار تأمل دارد و آن را به مثابه پایان زندگی انسانها از هر صنف و سنی میشمارد (١٩٩١: ١٩): عمرت چو دوصد بود چه سیصد چه هزار زین کهنـه ســـرا برون برنـدت نـاچـار گـر پــادشــــهـی و گـر گــدای بــازار این هر دو به یک نرخ بود آخر کار در بسیاری از موارد میتوان به یگانگی آبشخورها و منابع فکری دو شاعر پی برد؛ بیم از فناپذیری و ترس از نابودی، مؤلفه های اعتقادی مشترک را در اشعار خیام و ابوالعلاء تشکیل میدهد.
خیام نیز از بیوفایی مردم زمانه اش داد سخن میدهد (١٩٩١: ٣٨): از من رمقی به ســـعی باقیمانده اســـت و ز صـحبت خلق بی وفایی مانده اسـت نتیجه گیری از آنچه درباره بن مایه ها و زیرساخت های اعتقادی خیام نیشابوری و ابوالعلاء معری گفته شد، درمییابیم که : هر دو شاعر تحت تأثیر اوضاع نابسامان روزگار خود شعر سروده اند."