Abstract:
تاریخ نگاری و تاریخ نگری دوره صفوی بر پایه کاربستی از عناصر معرفتی بر آمده از مقتضیات فرهنگی آن دوره بسط و گسترش یافت. اندیشه غالب در آثار مورخان این عصر را می توان نوعی حکمت الهیاتی خواند که از سوئی برآمده و متاثر از مذهب شیعه بود و از سوئی دیگر این اندیشه بنیان نظری مشروعیت و مقبولیت حاکمیت صفویان در گستره ایران را موجه می ساخت. از جمله این مورخان می توان به سه مورخ درباری خاندان منجم یزدی (ملاجلال، ملاکمال، ملا جلال ثانی) اشاره کرد که در تواریخ خود از هیچ تلاشی در توجیه مشروعیت حاکمیت صفوی فروگذار نکرده اند آنان با بهره گیری از اموزه مشروعیت بخشی از طریق نجوم در کنار عناصرکلامی- معرفتی تقدیرگرایی و موعودگرایی ،تاویل گرایی و گرته برداری از اندیشه های سیاسی ایران قبل از اسلام ضمن ترسیم تاریخ خطی،کوشش داشتند تا اساس حکومت صفویان را در چارچوب این گفتمان مقبولیت و مشروعیت بخشند.
Machine summary:
دلایل حضور ملا جلال در دربار خان گیلانی هرچه بوده باشد برپایه گزارش ها، بزرگ ترین دلیـل حضـور او در خطّـه شمال چیره دستی ملا در علم نجوم بوده است ، حرفه ای که برایش احترام و منزلت به همـراه داشت و این احترام متقابل باعث شد که او رساله تحفۀالمنجّمین مشهور خود را در «حـدود سنه تسع و ستین و تسع مائه الهجریه » (نسخه خطی شـماره ٦٢٦٧) «در علـم نجـوم و در بـاب رمل برای خان احمد خان حسینی نوشت » (نیومن ، ١٣٨٠: ١٥٠).
تردیـدی نیسـت کـه تـاریخ نگـری خاندان منجّم یزدی که از یک سو برآمده از آموزه های معرفتی و کلامی و از سـوی دیگـر منبعث از پیشه منجّمی و خدمتگزاری در دربار صفوی بوده ، نوعِ تاریخ نگاری آنان را متـأثر ساخته است .
مقـارن ایـن تخصصی همچون محاسبات زیجی در بیان اتفاقات ، آغاز هر بخش با مختصات نجـومی آن حال یوسفی ترکش دوز و برادرش در الحاد تصانیف داشـتند، آوردنـد رأی ایـن پیـر غـلام ، روز از قبیـل مـاه ، سـاعت و نحـوه قـرار گـرفتن بـروج فلکـی و بیـان رخـدادهای مبتنـی بـر جلال منجّم در علاج آن ستاره بر این قرار گرفـت کـه شخصـی را پادشـاه مـی بایـد کـرد و پیش گویی نشان از تاریخ نگاری آنان مبتنی بر نجوم بـه معنـای آن روزگـار دارد.
ملا جلال ثانی که صـحیفه او بـازآفرینی فقراتـی از تـاریخ پدر بزرگ است ، فصل ویـژه ای را بـا هـدف تقـدیس و تنزیـه شـاه صـفوی بـه کرامـات او اختصاص می دهد (تاریخ عباسی ، نسخه خطی شماره ٤٢٠٢، دانشگاه تهران ).