Abstract:
سعادت در عین اینکه مفهوم پرکاربرد، شایع و همگانی است، مفهوم پیچیده و پر از ابهام بوده و پرسش از چیستی آن در نظامهای اخلاقی از دیرباز مسئله محوری بوده است. این سطور با روش توصیفی تحلیلی، این مسئله را از منظر حکیم اسلامی ابنسینا مورد بررسی قرار داده است. ابنسینا در مقام تعریف، سعادت را به غایت الغایات (مطلوب لذاته) تعریف نموده و سعادت نهایی انسان را در رسیدن بعد نظری او به مرتبه عقل مستفاد و تحقق ملکه عدالت (میانگین) در بعد عملی میداند. اما در مقام تبیین با بکارگیری مفاهیم لذت و الم در پیوند با سعادت و شقاوت، سعادت نهایی و مطلق را به نیل به بهجت عقلی تفسیر میکند که مرتبه کامل آن فقط در عالم آخرت تحققیافتنی است.
Machine summary:
"هدف اصلی ابنسینا از بیان حقیقت لذت و الم و توصیف اقسام آن این است که مردم را به این امر توجه دهد که لذت، تنها در لذت حسی و حیوانی خلاصه نمیشود بلکه لذت عقلی و روحانی نیز وجود دارد که قابل مقایسه با لذت حیوانی نیست و فاصله زیاد و پرنشدنی بین این دو وجود دارد.
1 ابنسینا در آثار خود به چند اصل مهم درباره لذت و الم مربوط به قوای نفس اشاره کرده و در نهایت با کمک این اصول ماهیت سعادت نفس ناطقه انسانی یا قوه عاقله انسانی را تبیین میکند.
وی تعلق نفس به بدن را مانع اصلی میداند که حتی شخص در چنین وضعیتی اگر زنجیر شهوت و غضب و امور مربوط به این دو را از گردن خود بردارد و در پی بررسی چنین لذتی برآید حاصل آن تخیل اندک و ضعیفی خواهد بود که میزان این ادراک به سان لذت ناشی از استنشاق بوی غذا در مقایسه با لذت خوردن غذا است.
ابنسینا با اینکه فضایل عقلی را اصل قرار میدهد و به عبارتی سعادت حقیقی انسان را همان بهجت عقلی میداند، اما تأکید وی بر فضایل عقلی به هیچ وجه به معنای فراموش کردن فضایل عملی نیست، بلکه وی به این حقیقت به خوبی توجه دارد که رسیدن به سعادت حقیقی (بهجت عقلی) بدون اصلاح جزء عملی نفس ممکن نیست."