Abstract:
ابوعبدالله احمد بن محمّد بن اسحاق به ابراهیم هَمَدانی ـ ابنفَقیه هَمَدانی، جغرافیدان ایرانی (نزدیک به: 255-330ﻫ. ق.) در کتاب ارزشمند خود «اخبار البُلدان» که احتمالاً در 290ﻫ. ق./ 903م. نوشته شده است، ترجمۀ متن دو سنگنوشته در دامنۀ کوه الوند همدان (= سنگنوشتههای گنجنامه) را آورده است. با وجود این، ترجمۀ او کوچکترین همانندیای با متن سنگنوشتههای داریوش بزرگ و خشایارشا در دامنۀ کوه الوند ندارد و آشکارا پژواکی از محتوای سنگنوشتۀ داریوش بزرگ در کوه بیستون و سنگنوشتۀ آرامگاه او در نقش رستم پارس است. هدفِ این پژوهش پاسخ به این پرسش است که چرا هنوز در سدۀ سوم ﻫجری قمری از بین همۀ سنگنوشتههای هخامنشیان، تنها بازتابی از دو سنگنوشتة بیستون و آرامگاه داریوش بزرگ در خاطرۀ مردم همدان وجود داشته است و ابنفَقیه هَمَدانی پژواکی از سنگنوشتههای بیستون و نقش رستم داریوش بزرگ را به عنوان ترجمۀ سنگنوشتههای کوه الوند آورده است.
Machine summary:
هدف اين پـژوهش پاسـخ بـه ايـن پرسـش اسـت کـه چـرا هنـوز در سـدة سـوم هجـري قمـري از بـين همــۀ ســنگ نوشــته هــاي هخامنــشيان ، تنهــا بازتــابي از دو ســنگ نوشــتۀ بيــستون و آرامگــاه داريــوش بزرگ در خـاطرة مـردم همـدان وجـود داشـته اسـت و ابـن فقيـه همـداني پژواکـي از سـنگ نوشـته هـاي بيستون و نقش رستم داريوش بزرگ را به عنوان ترجمۀ سنگ نوشته هاي کوه الوند آورده است .
(138 ابن فقيه در يکي از اين گفتارها، دربارة دو سنگ نوشتۀ دامنۀ کوه الوند و ترجمۀ آنها مي گويد: «و بهمذان صخرة عظيمه بموضع يقال له تبنابر من دار نبهان في سفح الجبل قد حفر فيها طاقان مربعان علي قامتين و بسطه من الارض ، و قد نقر في کل طاق کهيئه الالواح ثلثه طولا في کل لوح منها عشرون سطرا و هي کتابه يقال لها الکشتج .
توصيف ابن فقيه از سنگ نوشته هـاي گـنج نامـه در دامنـۀ کـوه الونـد، تـا انـدازه اي درسـت اسـت چنان که او مي گويد در هر طاق سـنگي مربعـي، سـه کتيبـۀ طـولي بيـست سـطري بـه خطـي کهـن (=کستج ) نوشته شده است ، و ايـن خـود اشـاره بـه سـنگ نوشـته هـاي سـه زبانـه و بيـست سـطري داريوش بزرگ و خشايارشا در کوه الونـد دارد.
ايـن بخـش از ترجمـۀ ابن فقيه هـيچ گونـه پيونـدي بـا خـود سـنگ نوشـته هـاي داريـوش بـزرگ و خـشايارشا در کـوه الونـد ندارد، و خود يادآور گفتارهايي از سنگ نوشته هاي داريوش بزرگ در کوه بيستون است : «داريـوش شـاه گويـد: اکنـون آنچـه بـه دسـت مـن کـرده شـده ، تـو را بـاور آيـد.