Abstract:
مسئله لزوم افضلیت امام از قدیمی ترین مسائل کلامی در باب امامت است که همواره مورد
بحث و نظر بوده است. معمولا دیدگاه های اهل سنت و شیعه در خصوص این مسئله، دو
دیدگاه متفاوت و دور از هم تلقی میشود. به دینسان که شیعه از طرفداران بی چون و چرای
نظریه لزوم افضلیت امام معرفی شده و اهل سنت نیز کسانی قلمداد میشوند که مقبولیت
مردمی را مانعی برای پذیرش نظریه لزوم افضلیت امام دانسته اند. نویسنده در این نوشتار با
نگاهی به مهمترین دیدگاههای فرقه های اسلامی می کوشد تا ضمن معرفی نظریه صحیح
مکتب تشیع، افزون بر مستدل ساختن آن، به نقش مقبولیت مردمی در مسئله لزوم افضلیت امام
بپردازد. بر اساس مهمترین یافته های این تحقیق، اگر عدم مقبولیت مردمی را دارای مراتب
بدانیم و مرتبه بالای آن را مبغوض بودن فرد افضل به شمار آوریم، این مرتبه از عدم مقبولیت
در صرفنظر کردن از امامت گزینه افضل بیتاثیر نخواهد بود و شواهدی از این نظریه در
کلام متکلمان امامیه نیز به چشم می آید.مسئله لزوم افضلیت امام از قدیمیترین مسائل کلامی در باب امامت است که همواره مورد بحث و نظر بوده است . معمولا دیدگاه های اهل سنت و شیعه در خصوص این مسئله ، دو دیدگاه متفاوت و دور از هم تلقی میشود. به دین سان که شیعه از طرفداران بیچون و چرای نظریه لزوم افضلیت امام معرفی شده و اهل سنت نیز کسانی قلمداد میشوند که مقبولیت مردمی را مانعی برای پذیرش نظریه لزوم افضلیت امام دانسته اند. نویسنده در این نوشتار با نگاهی به مهم ترین دیدگاه های فرقه های اسلامی میکوشد تا ضمن معرفی نظریه صحیح مکتب تشیع ، افزون بر مستدل ساختن آن ، به نقش مقبولیت مردمی در مسئله لزوم افضلیت امام بپردازد. بر اساس مهم ترین یافته های این تحقیق ، اگر عدم مقبولیت مردمی را دارای مراتب بدانیم و مرتبه بالای آن را مبغوض بودن فرد افضل به شمار آوریم ، این مرتبه از عدم مقبولیت در صرف نظر کردن از امامت گزینه افضل بیتاثیر نخواهد بود و شواهدی از این نظریه در کلام متکلمان امامیه نیز به چشم میآید.
Machine summary:
"عالمان شیعی همواره بر نظریۀ لزوم افضلیت امام پافشاری کرده اند؛ اما پرسش اساسی در اینجا آن است که آیا هیچگاه ، افضلیت تحت الشعاع مقبولیت مردمی قرار نمی گیرد؟ به دیگر سخن ، آیا می توان به دلیل عدم مقبولیت مردمی از گزینۀ افضل منصرف شد و به گزینۀ فاضل برای امامت بسنده کرد؟ اگر پاسخ مثبت است ، آنگاه این پرسش مطرح می شود که کدام درجه از عدم مقبولیت ، می تواند ما را از افضل منصرف ساخته و نسبت به امامت فاضل متقاعد سازد؟ اغلب کتاب های کلامی شیعه ـ چنانکه خواهد آمد ـ نسبت به این مسئلۀ یا سکوت کرده اند یا آنکه از موضع انکار برآمده و تصریح کرده اند که تحت هیچ شرایطی نمی توان از افضل به فاضل عدول کرد.
شاید تصور شود که این بحث ـ نقش مقبولیت مردمی در انتخاب افضل ـ تنها بر اساس مبانی اهل سنت که نظریۀ نصب الهی امام را لازم نمی دانند، قابل تصویر است ، اما در سطحی بالاتر می توان پرسید که آیا ممکن است خدای سبحان که می داند مردم به امامت افضل رضایت نمی دهند، امامت را از شخص افضل ستانده و به مفضول دهد؟ پاسخمان آن است که بر اساس مبانی توحیدی دین اسلام ، که همگان به آن ملتزمند یا باید ملتزم باشند، انسان ها همگی عبد و مملوک خداوند هستند و اوست که مالک و فرمانروای مطلق نظام هستی است ."