Abstract:
این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی آموزش شناختی مبتنی بر ذهنآگاهی متناسب با فرهنگ ایرانی و آموزش شناختی ـ رفتاری بر استرس شغلی و حیطههای آن در میان کارکنان شرکتهای خدماترسان بهمرحله اجرا درآمد. در یک طرح پژوهشی شبه آزمایشی تعداد 54 نفر از کارکنان شرکتهای خدماترسان آب و فاضلاب، برق، گاز و مخابرات در محدوه استان چهارمحال و بختیاری انتخاب و در 2 گروه آزمایش و 1 گروه کنترل (هر گروه 18 نفر) گمارده شدند و طی 3 مرحله پیشآزمون، پسآزمون و پیگیری 4 ماهه مقیاس استرس شغلی (HSE، 1999) را تکمیل کردند. گروه آزمایش (1) طی 8 جلسه 120 دقیقهای آموزش شناختی مبتنی بر ذهنآگاهی متناسب با فرهنگ ایرانی و گروه آزمایش (2) طی 8 جلسه 120 دقیقهای آموزش شناختی ـ رفتاری کلاسیک را دریافت کردند. نتایج درون و بینآزمودنی حاصل از تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر و واریانس چندمتغیری نشان دادند که ارائه آموزش بر بهبود میانگین نمرات استرس شغلی و حیطههای آن تاثیر پایدار داشته است (01/0 P). در عین حال، نتایج آزمون تعقیبی شفه بیانگر آن بود که آموزش شناختی مبتنی بر ذهنآگاهی بر بهبود میانگین نمرات کلی استرس شغلی و حیطههای حمایت سرپرست، ارتباط و تغییرات موثرتر از آموزش شناختی ـ رفتاری بوده است (01/0 P). نتیجهگیری شد که آموزش، بهخصوص آموزش شناختی مبتنی بر ذهنآگاهی متناسب با فرهنگ ایرانی بر بهبود استرس شغلی و حیطههای آن موثر است.
The aimAbstract: the present study
was to comparing the effectiveness of
mindfulness based cognitive training (MBCT)
adjusted for Iranian culture and cognitivebehavioral
training on job stress and its
components in employees of service companies.
In this research, using quesi experimental
method, 54 employees were selected and
randomly assigned into the 2 experimental
groups and control (18 per a group), and were
assessed in pre-test, post-test and follow up by
the Health and Safety Executive (HSE, 1999) job
stress questionnaire. First experimental group
received 8 sessions of adapted mindfulness based
cognitive training (MBCT) for Iranian culture,
while second experimental group received 8
sessions of cognitive-behavioral training (CBT),
each session took 120 minutes. The results of the
within and between subjects from analysis of
Repeated Measures and MANOVA revealed that
training have a significant effect on enhancement
of job stress and its components (P ≤ 0.01). The
post hoc test also revealed that MBCT was more
effective than CBT in total scores job stress and
dimensions of managerial support, relationships
and changes (P ≤ 0.01). It is concluded that
MBCT affect on enhancement of job stress and
its components, significantly.
Machine summary:
Clays, Bacquer, Crasset, Kittel, de Smet et al.
الگوی آموزش شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی ٢ که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است ، براساس برنامه MBSR کابات زین (٢٠٠٥)، به انضمام مفهوم سازی تبادلی استرس شغلی بر اساس الگوی شناختی ـ رفتاری بامبر (٢٠٠٦) و الگوی جبران فشار ناشی از تقاضا در مشاغل خدماتی دی یانگی و دورمان (٢٠٠٣) تلفیق و طرح ریزی شده است .
در مجموع نتایج این پژوهش آشکار ساخت که گرچه هر دو روش آموزش CBT و MBCT بر روی کاهش استرس شغلی و حیطه های آن موثرند، ولی بنا به دلایلی که گفته شـد و در ایـن جـا یک بار دیگر به صورت خلاصه جمع بندی می شود اثربخشی MBCT بالاتر از CBT است : ساختار و محتوای جلسات آموزش MBCT که بر اساس مفاهیم شناختی ایجاد استرس شغلی به خصوص در محیط های کاری خدماتی مفهوم سازی شده است ، نحوه ی شـکل گیـری چرخـه هـای منفـی و تکراری ، روش شکستن این چرخه ها با استفاده از پویایی های مثبت مربوط به مداخلات مبتنی بر ذهن آگاهی ، سست کردن و انعطاف پذیر ساختن شناخت واره ها و محتوای زبان و شناخت افـراد از طریق کاربرد تمثیل ها و استعاره های زبان و ادبیات فارسی .