Abstract:
شک یکی از مهمترین محصولات دوره گذار بود که در قلمرو مسلمانان بشکل جنبشی فکری با عنوان سوفسطائیان ظهور یافت. «سوفسطائیون» یا بعبارت دیگر، شکاکان مسلمان با پیشگامی فردی بنام صالح بن عبدالقدوس، گروهی بودند بزعم شماری از متکلمان مسلمان متشکل از «عنادیه»، «عندیه» و «لاادریه» که همچون سوفیستها و شکاکان یونان و هند، نه بعنوان یک مکتب که بیشتر بعنوان یک جنبش یا یک جریان فکری در درون تمدن مسلمانان ظهور یافتند. آنها نه تنها برای «ذهن» که برای «عین» هم حقیقت و اصالتی قائل نبودند و چیزها در نظر ایشان تنها از وجودی خیالی، وهمی و حدسی برخوردار بود. برخورد قاطعانه متکلمان، بویژه معتزلیها ، فلاسفه طبیعی و منطقی و متفکران صوفی مسلک برجسته یی همچون غزالی با این جریان موجب شد که این گروه بسرعت از بین برود و نام چندانی از آثار و پیروان این جریان فکری در تاریخ باقی نماند. البته شکاکان مسلمان هم با ایجاد تردید نسبت به معارف ماخوذ از «حسیات» و «عقلیات» در جلب توجه اندیشمندان مسلمان به معرفت حضوری بجای حصولی و گرایش آنها به عرفان و تصوف بجای علم و فلسفه بی تاثیر نبودند.
Machine summary:
"باور به اینکه چه بسا بتوان زمانی صدا را هم دید، ازجمله باورهای جالب منسوب به سوفسطائیه است که بنظر میرسد ناشی از تردید آنها در معرفتبخشی محسوسات بوده است؛ باوری که از جانب ابنرشد مورد رد و ابطال قرار گرفت: (الکشف عن مناهج الأدلة فی عقائد الملة، التحقیق محمد عابد الجابری، ص156).
ک: «فلسفه و جهانشناسی»، ص369 و370)؛ با وجود چنین رویکرد انتقادی، نشانههایی دال بر اعتقاد وی به «کتبالله» و اصل نبوت وجود دارد: محمد بن زکریاء الرازی، الشکوک علی جالینوس، ص3 (ابنبابویه، من لایحضره الفقیه، التحقیق علیاکبر غفاری، ج1، ص2)؛ بیرونی هم در «الهیات» رازی از وی اثری با عنوان وجوب دعوة النبی علی من نقر بالنبوات نام برده است: (فهرست کتابهای رازی و نامهای کتابهای بیرونی، ص15)؛ ابنابیأصیبعه هم امکان ساختگی بودن کتابهای ملحدانة رازی را مطرح کرده و ادعاهای امثال علی بن رضوان مصری را برای تکفیر رازی درست ندانستهاند (عیونالأنباء فی طبقاتالأطباء، التحقیق نزار رضا، ص426)؛ اما اکثر منتقدان رازی چنین انتسابی را درست شمردهاند (صلواتی عبدالله و گروه فلسفه، «رازی، محمد بن زکریا: 6- آراء و آثار فلسفی»، دجا، ص178 و 179)؛ یکی از پژوهشگران معاصر از وی در کنار ابنراوندی بعنوان دو آزاداندیش (بیدین) بزرگ جهان اسلام در قرون وسطی نام برده است: Sarah Stroumsa, Free Thinkers of Medieval Islam: Ibn al-Rāwandī, Abū Bakr al-Rāzī; See also Lenn E."