Abstract:
مسئله مورد بررسی در این مقاله عبارت از این است که نقش بدن در صدور افعال چیست. برای بررسی افعال انسانی لازم است در ابتدا به برخی از مفاهیم اساسی علمالنفس فلسفی ملاصدرا از قبیل مراتب نفس، بدن طبیعی و بدن مثالی پرداخت. در علمالنفس ملاصدرا ما با دو بدن روبرو هستیم، بدن طبیعی و بدن مثالی. همچنان که نفس در عالم طبیعت بدون بدن تحقق نمییابد، در مرتبهی خیالی و برزخی نیز بدون بدن نیست. افعال انسانی نیز بنابر مراتب تشکیکی با هر دو بدن در ارتباط هستند و در واقع هر دوی آنها فاعل افعال محسوب میشوند. بنابراین میتوان افعال انسانی را به دو دسته فعل جسمانی و فعل نفسانی تقسیم کرد. افعال جسمانی افعالی هستند که بدن طبیعی فاعل آنها محسوب میشوند که با توجه به مراتب تشکیکی نفس، نفس نیز فاعل بعید آنها به حساب میآید. افعال نفسانی نیز افعالی هستند که نفس حیوانی یا همان بدن مثالی فاعل آنهاست. اما در این میان نقش بدن مثالی در صدور افعال مهم است و در واقع رابطهی افعال با بدن مثالی، از نقش بدن در صدور افعال حکایت دارد. در واقع بر اساس تفکر صدرایی بدن در فرآیند صدور افعال دوشادوش نفس در شکلگیری افعال و پیشبرد انسان به کمالات و سعادت نقش دارد.
This essay deals with the problem of the role of the body in emanating actions, from Mulla Sadra’s viewpoint. To study human actions we need, at first, to deal with some basic concepts of Mulla Sadra’s philosophical psychology, such as the hierarchy of the soul, natural body, and ideal body. We find in his psychology two bodies, namely natural body and ideal body. As the soul can’t realize in the natural world without body, it is not deprive of body in isthmus and the stage of imagination. Human actions, according to the hierarchy of levels of being, are associated with both bodies. Indeed, both bodies are the agents of the actions. Therefore, human actions can be divided into corporeal and psychical actions. The former is an action whose agent is natural body, and, with respect to the hierarchy of levels of the soul, its distant agent would be the soul. The latter is an action whose agent would be the animal soul, or the ideal body. In action emanation, the ideal body plays an important role. In fact, according to Sadrian viewpoint, in the process of action emanation, the body, together with the soul, contributes to actions formation and to leading human beings toward perfection and happiness.
Machine summary:
بنابراین مهم ترین پرسش این مقاله این است که آیا از منظر ملاصدرا بدن میتواند فاعل افعال باشد یا نه ؟ به همین خاطر ابتدا به چیستی فعل پرداخته و سپس نقش بدن در افعال انسان را از نظر میگذرانیم .
البته لازم به ذکر است که این تقسیم بندی از افعال (فعل جسمانی و نفسانی) انسان به هیچ وجه در آثار ملاصدرا مطرح نگردیده ، بلکه با توجه به مبانی علم النفس او میتوان این تقسیم بندی را استخراج کرد.
به همین خاطر چون بررسی این نوع از افعال رابطه ی تنگاتنگی با مبانی ملاصدرا در باب علم النفس هم چون مراتب نفس ، بدن طبیعی و بدن مثالی دارد، پس ابتدا لازم است مختصری دراین باب توضیح داد و سپس به شرح افعال انسان پرداخت .
البته نه از آن جهت که بدن طبیعی یک جسم است ، زیرا جسمیت میان همه اجسام مشترک است و در آن صورت لازم میآید که این افعال از اجسام دیگر نیز صادر میشود در حالیکه اینگونه نیست .
اما در اینجا نکته ای قابل ذکر است و اینکه چگونه میتوان افعال جسمانی را به نفس نسبت داد و رابط و واصل این افعال به نفس را چه باید دانست ؟ در واقع بدون هیچ واسطه ای نمیتوان افعالی همانند رشد و تغذیه را که از بدن طبیعی صادر میشوند را به نفس نسبت داد.
بنابراین با در نظر گرفتن نقشی که ملاصدرا برای بدن مثالی بیان کرده است میتوان این بدن را فاعل افعال دانست ، و این امر را به واسطه ی بدن مثالی به بدن طبیعی نیز نسبت داد.