Abstract:
در زبان فارسی امروز، حرف اضافة «از» بر مفاهیم ابزار، روش، سبب، جنس، مالکیت، رابطة کل و جزء، خاستگاه، منشأ، مسیر، جدایی، مقایسه و موضوع دلالت دارد. «از» بازماندة حرف اضافة hača در زبان اوستایی و sacā در زبان سنسکریت است. hača / sacā از ریشة sac /hak به معنی «همراهی کردن» بوده و در زبان فارسی میانه و پارتی بهصورت az و až بهکاررفته است. sacā در زبان سنسکریت بر مفهوم همراهی دلالت داشته و در تحولات زبانهای ایرانی، دو مرحلة دستوریشدگی را طی کرده است: نخست اسم بدل به حرفاضافه شده و برای دلالت بر همراهی و مفاهیم مشتق از آن بهکاررفته است؛ سپس در زبان فارسی، کارکردهای دیگری برعهدهگرفته و نقش معنایی خاستگاه و مفاهیم مشتق از آن را نشان داده است. در این مقاله، چندمعنایی «از» با توجه به معنی اصلی آن و با تکیهبر الگوی انتقال مفهومی بررسیشده است.
Machine summary:
̄saca در زبان سنسکریت بر مفهوم همراهی دلالت داشته و در تحولات زبان های ایرانی، دو مرحلۀ دستوریشدگی را طی کرده است : نخست اسم بدل به حرف اضافه شده و برای دلالت بر همراهی و مفاهیم مشتق از آن به کاررفته است ؛ سپس در زبان فارسی، کارکردهای دیگری برعهده گرفته و نقش معنایی خاستگاه و مفاهیم مشتق از آن را نشان داده است .
٢ ـ مبانی نظری پژوهش نقش های معنایی «از» و تحولات آن در زبان فارسی امروز، بر اساس چندمعنایی و دستوریشدگی تحلیل شده است ؛ به همین سبب ، در این بخش این دو مفهوم از منظر تحولات تاریخی زبان ، معرفی میشوند.
هاینه و همکاران دو سطح از انتزاع ٥ را برای انتقال مفهومی درنظر گرفته اند؛ سطح نخست استعاره های مقوله ای ٦ است (هاینه و همکاران ، ١٩٩١: ٤٨): ویژگی < زمان < مکان < فعالیت < شیء < شخص این مفاهیم با یکدیگر رابطۀ استعاری دارند؛ زیرا مقوله ای مقولۀ دیگر را مفهوم سازی میکند و مقولۀ جدید بر پایۀ مقولۀ پیشین درک میشود.
Luraghi ٢ ـ روش : روش ، گسترش مفهوم ابزار است و غالبا حرف اضافه ای که بر نقش معنایی ابزار دلالت دارد، معنی روش را نیز بیان میکند (لوراگی، ٢٠٠٣: ٤٧؛ ناروگ ، ٢٠٠٩: ٥٩٨).
در فارسی «از» برای بیان مفهوم روش به کاررفته است و میتوان به جای آن ، «با» به کار برد: «از / با آهنگری شکم زن و بچه - اش را سیر میکند» (انوری، ١٣٨١: ٥٦).
), The Oxford Handbook of Case (593-600), Oxford-New York: Oxford University Press.