Abstract:
منطقه تجاری خوی به عنوان یکی از چهارراه های مبادلاتی میان شرق و غرب، از دیرباز در تاریخ اقتصادی آذربایجان حضوری چشمگیر داشته است. هم مرزی با روس ها و عثمانی هااهمیت موقعیت آن را در مبادلات تجاری افزون ساخته است. انعقاد عهدنامه های سیاسی- تجاری بین آن دولت ها نشان از جایگاه ویژه اقتصادی وتجاری منطقه دارد. این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی و با اتکا به داده های موجود در منابع، این مسئله را مورد توجه قرار می دهد که موقعیت تجاری خوی و نیاز عثمانی و روس به انواع کالاهای ایرانی، تاثیر مستقیمی در شغل و محصولات تجاری منطقه گذاشت. به رغم رونق تجاری، بررسی ها از بی توجهی حکومت مرکزی درکنار مداخلات روس و عثمانی و رکود تجاری در اواخر قاجار حکایت دارد. این پژوهش برآن است که به شناسایی علل و عوامل موثر در روند توسعه تجاری خوی در دوره قاجار بپردازد.
Khoy tradingzone as one of the exchange intersections between East and West، has played a significant role in the economic history of Azerbaijan for a long time. Being at the border with Russia and the Ottoman has increased its importance in trading exchanges. Concluding political- commercial conventions among these governments indicates the special commercial status of the area. This paper adopts a descriptive-analytical approach and relies on available data to consider the issue that the trading status of Khoy and need of Ottoman and Russia for different types of Iranian goods has had a direct impact on jobs and commercial products of the area. In spite of such commercial prosperity، the results indicate the negligence of central government along with Russian and Ottoman intervention،which led to trade downturn in the late Qajar epoch. This study is amid at identifying the causes and factors contributing to the business development of Khoy in the Qajar era.
Machine summary:
"5 با این حال اقتصاد تجاری خوی که در ادوار مختلف دچـار نوسـان بـوده اسـت تـا دوران قاجار توانسته بود مرکزیت اقتصاد منطقه را به خود اختصاص دهـد و ایـن بـه خـاطر قـرار گرفتن بر سر شاهراههای تجارتی شرق به غرب و شمال به جنوب بود.
از طرفـی در طـی ایـن دوره مردمان تجارتپیشه این منطقه آموخته اند که چگونه به رغم دشواری خود را با عوامل مختلف تطبیق دهند که نمونة بارز آن سر برآوردن پس از دو دوره ویرانی های جنگ ایران و روس و نیز حملة عثمانی ها در طول دورة قاجار است .
این شهر در هر بـار آشـوب و جنـگ دچار وضعی نامطلوب می شد، با این حال خیلی زود قوام اقتصادی خود را باز مـی یافـت و در مسائل اقتصادی تجاری حضوری چشمگیر داشت ؛ چرا که موقعیت راهبردی- تجاری خـوی، در تلاقی ایران با عثمانی و قفقاز، این قلمرو را به گذرگاه مهمی بـرای عبـور تجـار داخلـی و ________________________________________________________________ ١ حاج سیاح، همان، صص ٢٥٩-٢٦١.
این همان مقوله ای بود که حکمرانان منطقه تا پایان حیات سیاسـی خویش در دورة قاجاریه به آن توجه می کردند، به طوریکه اقتصاد شکوفا و فعالیت بازرگـانی پویا بارزترین ویژگی خوی در دوره قاجار قبل مشروطه است .
با این حال ضعف اقتصادی و سیاسی از اواخر دورة ناصرالدین شـاه کـه بخشـی از آن بـه رکود اقتصادی و سیاسی خود حکومت مرکزی و بخشی نیز به دلیل فقدان حکمرانانی مقتـدر پس از مظفرالدین شاه باز می گشت ، فرصت های زیادی برای عثمانی و روس در امـور داخلـی خوی فراهم آورد."