Abstract:
ملاصدرا نفس انسان را مصداق همه انواع فاعلی می داند؛ اما به عوامل موثر بر فاعلیت نفس
اشاره نکرده است. نفس در ظهور این فاعلیت ها تحت تاثیر عواملی از جمله مزاج، خلقیات و
کیفیات نفسانی است. مزاج امری مباین با نفس است و کیفیات نفسانی، از جمله علم و اراده و
قدرت، همان مبادی افعال هستند و خلقیات هم همان کیفیات نفسانی راسخ و ثابت شده در
نفس به شمار می آیند. هریک از این عوامل بر هرکدام از انواع فاعلی تاثیر خاصی دارد. بررسی
چگونگی تاثیر و تاثر این عوامل بر فاعلیت نفس و اینکه آیا نفس هم بر این عوامل تاثیری دارد
و اینکه آیا انسان می تواند به طور ارادی این تاثیرات را بر نفس خود کنترل کند و از این کار چه
فوایدی عایدش می شود، در این مقاله روشن خواهد شد. بررسی این عوامل راهکارهای مفیدی
در امر تعلیم و تربیت نفس در پیش روی انسان باز می کند.
Though Mulla Sadra believes that soul plays all causes he falls short of mentioning the factors influential on the causality of soul. To play a cause، the soul is under the influence of certain factors including temper، character and psychological traits. Temper is something different from soul; psychological traits which consist of knowledge، free will and power are the origins of actions and character is the psychological traits deeply rooted in the soul. Each factor has its own bearing on the causality of soul. This article aims to study how these factors influence the soul and whether or not the soul can influence back these factors if it intends to do so. Such studies can lead to new results in matters like education.
Machine summary:
"بازخوانی نظریه ملاصدرا درباره تأثیر مزاج، خلقیات و کیفیات نفسانی بر فاعلیت نفس راحله درزی 1 ، حمیدرضا آیتاللهی 2 ، محمد سعیدیمهر 3 چکیده ملاصدرا نفس انسان را مصداق همه انواع فاعلی میداند؛ اما به عوامل مؤثر بر فاعلیت نفس اشاره نکرده است.
ملاصدرا به طور صریح خلقیات و کیفیات نفسانی را تحت عنوان عوامل مؤثر بر فاعلیت نفس ذکر نکرده است؛ اما از دیدگاههای او درباره حالاتی از انسان که بر اثر تکرار به ملکات و در نهایت به خلق تبدیل میشود و همچنین درباره کیفیات نفسانی، مانند علم و اراده و قدرت، چنین استنباط میشود که این امور میتوانند بر افعال نفس اثرگذار باشند.
در تبیین این عوامل و تأثیر آنها بر فاعلیت نفس، باید انواع فاعلیت که از نظر ملاصدرا قابل استناد به انسان است، بیان شود و سپس برای شناخت مزاج مغایرت آن با نفس بیان گردد.
ب) تأثیر مزاج بر فاعلیتهای بیرونی: در فاعلیت بالصناعه و بالعاده و بالقصد هم که نفس فاعلیت بیرونی دارد و در عالم خارج اثرگذار است، مزاج مؤثر است و عدم تعادل مزاج یا بالعکس تعادل مزاج میتواند در انجام افعال انسان در این نوع فاعلیتها اثرگذار باشد.
در مراحل بالاتر ادراک و علم عقلانی هم هرقدر انسان در تعقل ماهر شود، به عقل فعال و مستفاد نزدیکتر شده، قدرت او بر ادراک صور عقلانی بیشتر میشود و اراده او نیز متناسب با علم او میگردد و تعقل از حال به ملکه در نفس او تبدیل شده، در اثر تکرار و تمرین این کیفیات به صورت ثابت و راسخ در نفس درمیآیند."