Abstract:
بقاع متبرکه بعد از مساجد بیشترین تعداد بناهای مذهبی کشور را به خود اختصاص داده
است. بسیاری از این بقاع منسوب به امامزادگانی هستند که در اثر فشار و ستم حکومت های اموی
و عباسی در بلاد مختلف پراکنده شده و در این سرزمین ها به شهادت رسیده یا دارفانی را وداع
میگفتند. برخی دیگر از این بقاع متعلق به بزرگان صوفیه و یا صرفا کسانی هستند که از دید
اطرافیان خود انسانهای والایی بودهاند. در این زمره مقام متبرکه حاجی باریکاب است که تاکنون
مورد بررسی علمی و مستقل واقع نشده است. در این پژوهش با تکیه بر منابع مکتوب و گزارشهای
شفاهی و میدانی به تبیین موقعیت جغرافیای طبیعی و ساختار معماری مقبره و کارکردهای
اجتماعی و مذهبی صاحب بقعه حاجی باریکاب در منطقه پرداخته شده است. این مطالعه با پی
گرفتن روش بررسی میدانی و توصیف و تحلیل به این نتیجه رسید که حاجی باریکاب با هر هویت
اعم از امامزاده، شیخ، عارف یا حتی حاجی صالحی که باشد، همچون هر بقعه دیگری در تهذیب
اخلاق و گسترش معنویت در میان مردم تاثیر گذار بوده و تهذیبی که از منظر مردم منطقه در
میان طایفه شیخ ها وجود دارد شاهدی بر این مدعاست.
Machine summary:
"کلید واژه : مقام حاجی باریکاب، امامزاده ،بقعه، شیخ ،خلیل اکبر مقدمه: آرامگاههای متبرکه در شهرها و مناطق مختلف به مثابه پلهای ارتباطی بین اعصار و قرون، از دیدگاه مذهبی، تاریخی و هنری همواره در رشد و تعالی فرهنگ و تمدن ایرانی - اسلامی نقش بسزایی داشته و بعد از مساجد، بیشترین تعداد بناهای مذهبی را در کشور به خود اختصاص داده است؛ تا آنجا که کمتر شهر و روستایی را در ایران میتوان یافت که از وجود چنین آرامگاههایی خالی باشد.
در نتیجه، با توجه به این که کار مستقلی در زمینه بقاع مذهبی منطقه بخش الوار گرمسیری بخصوص مقام حاجی باریکاب صورت نگرفته است و فقط در برخی کتب تاریخ محلی که در حوزه ی شهرستان اندیمشک یا بخش الوار گرمسیری نوشته شده است می توان اشاره ای به این بقعه را یافت که از آن میان می توان به کتاب اندیمشک ، گوهری در نیمه راه جنوب یا اندیمشک و اندیمشک شناسی اشاره کرد .
52 در روستای درگنبد حاجی باریکاب از توابع بخش الوار گرمسیری و در دامنه جنوبی سلسله جبال زاگرس در شمال شرقی جاده اندیمشک به خرم آباد و در فاصله تقریبی 65 کیلومتری مرکز شهرستان اندیمشک و در 15 کیلومتری دهستان قیلاب واقع شده است (تصویر1) می دانیم که خوزستان از لحاظ وضع طبیعی، به دو ناحیه تقسیم می شود، یکی قسمت کوهستانی شمالی که ارتفاعات زاگرس و جبال بختیاری با شیب ملایم سرازیر می شود و دیگری قسمت جنوبی که قسمت بیشتر آن را دشت های آبرفتی یا باتلاقی تشکیل می دهد( بیات،238:1383) بنا براین مکان مورد بحث در ناحیه ای از بخش های شمالی کوههای زاگرس خوزستان متصل است که با سلسله کوههای زاگرس در لرستان پیوند پیدا میکند."