Abstract:
هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی مبانی انسانشناختی بروکراسی با رویکرد اسلامی است. نظریة بروکراسی که توسط ماکس وبر ارائه شده، از نظریههای مطرح در علم مدیریت است. با وجود رشد و توسعة علم، هنوز هم شاهد وجود سازمانهای بوروکراتیک در سطح جامعهایم و این بیانگر قدرت نظریة بروکراسی است. از آنجا که نگاه نظریههای غربی به انسان، با نگاه اسلام به انسان متفاوت است، در این مقاله به بررسی مبانی انسانشناختی بروکراسی و مقایسة آن با مبانی انسانشناختی اسلامی پرداختهایم. روش: روش پژوهش در این مقاله، توصیفی، از نوع تحلیل اسنادی است. یافتهها: انسان از دیدگاه اسلام، موجودی دو بعدی و دارای کرامت نفس و ارزشهای والاست. در مقالة حاضر، با اشاره به نظر اسلام دربارة انسان و بررسی نظریة بروکراسی نسبت به انسان، مواردی مانند عدم توجه به تفاوتهای فردی، عدم توجه به نیازهای سطح بالا، پاداش مالی به عنوان بهترین عامل انگیزش، نگاه به انسان به عنوان یک روبات و...، به عنوان مبانی انسانشناختی بروکراسی مشخص شده است. نتیجهگیری: با جمعبندی مباحث این مقاله و بحثهای دیگری که در مدیریت اسلامی مطرح است، به این نتیجه میرسیم که اگر صرفا به تدوین اصول مدیریت اسلامی توجه کنیم یا اینکه ویژگیهای انسانشناختی اسلامی را بنویسیم، فایدهای نخواهد داشت و باید با دیدی جامع به آن نگاه کرد. اگر بخواهیم سازمان اسلامی داشته باشیم، باید سه عامل مدیریت، کارکنان و اصول مدیریت اسلامی را همزمان در نظر بگیریم.
Objectives: The main theme of the article is to analyze the fundamentals of Islamic approach in bureaucracy anthropology. Bureaucracy theory -developed by Max Weber - is studied in management science and in spite of science development in society; bureaucratic organizations still exist and indicates the power of the theory. The western view is different from Islamic view in this field and the present study is a comparison between Islamic anthropological approach and bureaucracy anthropology fundamentals. Method: The method of the article is descriptive and document analysis. Results: Generosity and nobility are the feathers of human being in Islamic approach. The present survey refers to the following characteristics as the bureaucracy anthropology fundamentals: neglecting the higher needs of human being، considering money as the best motivator، considering human being as robots… . Conclusion: The article concludes that we will find no solution if we merely consider the Islamic management principals or characteristics of Islamic anthropology. To get the best result in Islamic organization، we have to consider three factors at the same time: managmant، staff، and Islamic management principals.
Machine summary:
هدف اصلی این تحقیق، مشخص کردن مبانی انسانشناختی بروکراسی و ارائة الگویی برای پیادهسازی مدیریت اسلامی است.
ج) ادبیات تحقیق در رابطه با بررسی انسان از دیدگاه اسلام، کارهای مختلفی صورت گرفته است که عبارتند از: «احمد ترابی، انسان آرمانی در نگاه قرآن، 1377»؛ «سید حیدر علوینژاد، مطهری و انسان سالم قرآنی، 1378»؛ «محمد شجاعی، کمالات وجودی انسان، 1378»؛ «محمود رجبی، انسانشناسی، 1379»؛ «محمد حکیمی، انسانمداری در الحیاه، 1382»؛ «حمید نوروزی، سرشت انسان؛ خیر یا شر، 1383»؛ «جعفر مرادی، انسانشناسی فلسفی، 1384»؛ «عبدالحمید فرزانه، انسانشناسی در صحیفة سجادیه، 1384»؛ «فاطمه کوپا، نگاهی دیگر به انسانشناسی عرفانی، 1385»؛ «کیهان آقاخانی، نگرة قرآن به انسان کامل، 1386»؛ «عبدالله نصری، مبانی انسانشناسی قرآن، 1379»؛ «مرتضی یوسفیراد، مبانی انسانشناختی سیرة سیاسی نبوی، 1385»؛ «طاهره ماهروزاده، انسانشناسی، 1386»؛ «اسلام سواری، بررسی انسانشناسی دینی، 1386»؛ «افتخارزاده، شمسی، انسان سالم از دیدگاه قرآن و حدیث، 1386»؛ «ابراهیم نیکصفت، روش، مبانی و نظریة انسان کامل در اسلام و انسانگرایی، 1387»؛ «کریم خطیبی، مبانی کلامی انسانشناسی دینی، 1387»؛ «سید حسین حسینی، انسانشناسی دینی- تربیتی از منظر شهید مطهری، 1388»؛ «عبدالله جاسبی، انسان از نظر اسلام، 1389»؛ «نورالدین عابدی، پیشفرضهای انسانشناختی در مدیریت اسلامی، 1389»؛ «سایت تبیان، نگاهی بر انسانشناسی در اسلام، 1389»؛ «محمد مسعود سعیدی، انسانشناسی و دین، 1389».
4. عدم مشارکت در تصمیمگیری در اسلام توجه زیادی به امر مشورت شده و این مورد در آیات و روایات نیز مشهود است.
6. عدم توجه به نیازهای سطح بالا در بروکراسی به نیازهای سطح پایین انسان توجه شده و به نیازهای اجتماعی و خودشکوفایی و احترام توجه خاصی نشده است؛ در صورتی که در انسانشناختی اسلام، به این موارد توجه زیادی شده است.