Abstract:
این پژوهش آثار اعتقاد به علم الهی را از نگاه مشهورترین نص شیعی(= نهج البلاغه) مورد بحث و بررسی قرار میدهد. امام علی با به تصویر کشیدن دقیق زوایای علم الهی در نهج البلاغه، عالم را محضر الهی معرّفی میکند. این باور که همة اعمال و نیّات انسان در حضور الهی انجام میگیرد، سبب طلب آمرزش از گناهان میشود و تقوایی برای شخص به ارمغان میآورد با معنایی کاملا عرفانی و ملکوتی؛ این تقوا باعث برکاتی چون خروج از فتنه و تاریکی در دنیا و سکونت در بهشت در آخرت است. این باور همچنین نقش موثّری در حراست از تقوا ایفا میکند و شخص متّقی با توکّل بر خدای متعال از ماسوی الله دست کشیده و به سوی خدا بازمیگردد. کفایت امور، طمانینه و آرامش و احساس بینیازی از ماسوی الله رهآورد این مرتبه از توکّل است. چنین شخصی مشتاق بازگشت به سوی حق و شهادت در راه خداست لذا اگر در صحنة نبرد حاضر شود هدفش جنگ و درگیری برای به دست آوردن قدرت و حکومت نیست بلکه میخواهد نشانههای حق و دین را به جایگاه حقیقیاش بازگرداند.
Machine summary:
"نهج البلاغه، علم الهی، استغفار، تقوا، توکل، جهاد فی سبیل الله مقدمه علم یکی از صفات الهی است که ایمان به آن نقش مهمی در خودسازی و تهذیب نفس دارد به گونهای که انسان با اعتقاد به این صفت الهی میتواند به سوی حق و حقیقت بازگشته و در مسیر جاذبة الهی قرار گیرد.
شارحین نهج البلاغه معتقدند که امام از این جهت میفرمایند از گناهانی که علم خدا به آنها احاطه دارد طلب آمرزش میکنیم که به همگان بیاموزند انسان میبایست از جمیع گناهان خویش، صغیره و کبیره، ظاهری و باطنی طلب آمرزش کند (هاشمی خویی، بیتا، ج8، ص54؛ ابی الحدید، 1415، ج7، ص173؛ بحرانی، 1370، ج3، ص173) چرا که خداوند سبحان بر همه چیز آگاه است و هیچچیز حتی به مقدار ذرهای در آسمانها و زمین از علم خدا پنهان نیست و همه چیز در کتاب الهی ثبت و ضبط میشود.
امام علی در خطبهای که بر منبر کوفه ایراد کرد، به اهداف جهاد در پرتو اعتقاد به علم الهی اشاره کرده میفرمایند: «اللهم إنک تعلم أنه لم یکن الذی کان منا منافسة فی سلطان و لا التماس شیء من فضول الحطام و لکن لنرد المعالم من دینک و نظهر الإصلاح فی بلادک فیأمن المظلومون من عبادک و تقام المعطلة من حدودک» (همان، خطبه 131)؛ خدایا تو میدانی که جنگ و درگیری ما برای به دست آوردن قدرت و حکومت و دنیا و ثروت نبود، بلکه میخواستیم نشانههای حق و دین تو را به جایگاه خویش بازگردانیم و در سرزمینهای تو اصلاح را ظاهر کنیم، تا بندگان ستمدیدهات در امن و امان زندگی کنند و قوانین و مقررات فراموش شدة تو بار دیگر اجرا گردد."