Abstract:
حافظ شیرازی یکی از بزرگترین شعرای فارسی زبان است که همگان به بلندی مرتبه¬اش در شاعری و عظمت مقامش در عرفان مقر و معترفند.صفای باطن و ذهن خلّاق و طبع بدیع و نکته سنج،او را در میان شعرای ادب پارسی ممتاز و برجسته ساخته است.خواجه راز در غالب غزلیات شورانگیزش، در حدّ وسیعی از روایات نورانی اهل بیت علیهم السلام بهره برده که این مورد را میتوان یکی از رموز مانایی و ماندگاری شعر حافظ به حساب آورد. وی در بکاربردن احادیث اهل بیت علیهم السلام چنان استادانه و ماهرانه عمل میکند که عواطف هر خواننده¬ای را برانگیخته و آنان را به تامّل بیشتری وا میدارد.در حقیقت حافظ بخوبی توانسته است با بکاربردن ابزار هنر شعری خویش؛ از جمله تصویرسازیهای بدیع ،ساختار منسجم، و زبان آهنگین، به بهترین وجه کلام خویش را به زیور احادیث و حلیه روایات آراسته گرداند.وی سعی داشته است در تایید سخن خویش،گاه به طور مستقیم و در برخی از اوقات به گونه¬ای اشاره¬وار به سخنان خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام اشاره کند.هدف ما از این پژوهش بررسی هنرنماییهای ادبی و شگردهای هنری حافظ در استفاده از احادیث اهل بیت علیهم السلام است تا بتوان در آیینه آن ،توانمندی خواجه راز را در استفاده از احادیث اهل بیت علیهم السلام به¬وضوح دید.
Machine summary:
ق،حمزه خلیلی واوسری ،نشر تدبیر(١٣٧٩)،حدیث عشق (تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی )،عباس قنبری عدیوی،نشر مرید(١٣٨٣)،گفتاری در تأثیر قرآن و حدیث بر ادب فارسی ،حسن ، جعفریتبار،نشر شرکت سهامی انتشار (١٣٩٠)،در قلمرو آفتاب: مقدمه ای بر تاثیر قرآن و حدیث در ادب پارسی ،علی موذنی ،نشر قدیانی (١٣٧٥)،قرآن و حدیث در ادب فارسی ،علی مرزبان راد،نشر دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران ) (١٣٧٦)،گنج پنهان :پژوهشی بر تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی ،حسین شهبازی ،نشر دبیزش (١٣٨٨)،نشانه شناسی ادبی ،کاربرد قرآن و حدیث در ادب فارسی ، رضا راشد محصل ،نشر روزگار،(١٣٨٠)،تاثیرپذیری حافظ ازقرآن کریم ، لویمی ،نشر دانشگاه آزاداسلامی اهواز،(١٣٨٨) ولی تحقیقی که به بیان شگردهای هنری و ادبی حافظ در به کارگیری احادیث اهل بیت علیهم السلام بپردازد ،هنوز به رشته تحریر در نیامده است ،ما را بر آن داشت تا در غزلیات شورانگیز حافظ به کند وکاو بپردازیم وشگردهای استفادة وی را از احادیث اهل بیت علیهم السلام مورد ارزیابی و بررسی قرار دهیم .
بلکه از الفاظ حدیث برای توضیح مبحث مورد نظر خود سود میجوید: جـمــالــت مـعـجز حســـن اســــت لیکن حــدیــث غمزه ات ســـحر مبین اســــت (دیوان حافظ ،ص ٥٣) عن الحسن بن علی بن بن علی بن موسی بن جعفر بن بن علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب صلوات لله علیهم أجمعین أنه قال کذبت قریش و الیهود بالقرآن و قالوا سحر مبین :امام حسن عسکری علیه السلام از پدران بزرگوارشان نقل فرمودند: هنگامی که قریش و یهود قرآن را دیدند آن را انکار کرده و گفتند این سحر مبین است (جامع الأخبار ،شعیری ،ص٢٢ ).