Abstract:
از جمله شاعران توانمند سده یازدهم هجری که علیرغم خلاقیّتها و ذوق شعریش تقریبا گمنام مانده، رکن الدّین مسعود، پسر حکیم نظام الدّین علی کاشانی، متخلّص به مسیح و مشهور به حکیم رکناست(تولّد 985هـ . وفات 1066هـ .)وی طبیب دیوان شاه عبّاس اوّل صفوی و از خوشنویسان حاذق عصر خویش بشمار می¬آمد.نگارنده در این تحقیق برآنست تا برای نخستین بار با نگاهی کوتاه به معرفی نسخ خطّی دیوان مسیح کاشانی،ضمن معرّفی آثار وی،به بررسی و تحلیل عناصر و مولفه¬های سبکی تشکیل دهنده این دیوان بپردازد و در حقیقت توان مسیح را در ابتکاری یا مقلد بودن،تبیین کند. بررسیهای بعمل آمده حاکی از آنست که مسیح شاعری تواناست که شعرش سرشار از انواع صورخیال و مضمون آفرینیهای بکر است و ترکیب سازیهای فراوان و توجه به لغات و مضامین عامیانه هند که در دیگر آثار سبک هندی دیده میشود،در این دیوان نیز مشهود است.
Machine summary:
اطلاق میشود»(صور خیال در شعر فارسی، شفیعی کدکنی:٩) تصویر سازی در دیوان سده های دهم و یازدهم بسیار فوق العاده و قابل توجه است که مسیح نیز با خیالات باریک و دقیق خود، مبدع تصاویر بکر و زیبایی است که در ذیل بصورت دسته بندی شده ، به چند مورد بصورت خلاصه اشاره میشود: الف )تصویر سازی با اصطلاحات پزشکی: با توجه به اینکه مسیح ، طبیب دیوان شاه عباس صفوی بود و پدرش نیز منصب طبابت دیوان شاه طهماسب صفوی را بر عهده داشت ، اصطلاحات مربوط به این حرفه و نام برخی از بیماریها در لابلای دیوانش بچشم میخورد: از تب شـوقش عروقم گرم شـد، ای نیشتر قیفال ١رو دســــت شــــوی از جــان خــود، آنــگــه در ایــن (ت ٢١/٢) ز ســده ای ٢، ســـخط او کمینـه بـازیچـه اســـت کــه راه تــغــذیــه بــر مــغــز اســــتــخــوان بــنــدد (ق ٥/٦) هر زخم تـازه دوختـه مـا را ز اضـــطراب شـــد پـاره پــاره بــاز کــه نــام دوا شـــنیــد (غ ٣/١٣٦) افتــاد تــا شـــراره شـــوقــت بــه جــان مــا مـاننـد پوســـت آبلـه زد، اســـتخوان ما (غ ١/٢) جوش زد دل بخیه های سینه ام از هم گسیخت سوزن عیسی شکست و رشته مریم گسیخت (غ ١/٥٤) ب )تصاویر بنا شده با تأثر از محیط و فرهنگ هند:از آنجا که سرزمین هند، بعلت داشتن آداب و رسوم متفاوت از دیگر سرزمینهای مشرق زمین ، وادی شگفتیها بحساب میآید و مسیح نیز ناگزیر دوره ای از عمر خود را در آن سرزمین گذرانده بود؛ خواه ، ناخواه از مفاهیم و اصطلاحات شبه قاره هند، در تصویر سازی اشعار خود، بهره جسته است : شاید اولین مورد برجسته ای که در دیوان خودنمایی میکند، اشاره به رسم سوزاندن مرده ها در سرزمین هند است : ١ نام رگی در بازو که در قدیم از آن خون میگرفتند.